-
1. ์ ๋ก
-
2. ์ถฉ์ ์ฑ๊ณผ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ ์ด๋ก
-
2.1 ์๊ฐ์์ญ ์ ๋๋ถ๊ทน
-
2.2 ์ถฉ์ ์ฑ ์ด๋ก
-
2.3 ์ถฉ์ ์ฑ ๋งค๊ฐ๋ณ์ ๋ฏผ๊ฐ๋ ๋ถ์
-
2.4 ํฌํ์ง๋ฐ์์์ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ ์ด๋ก
-
3. ์ค๋ด ์คํ ์ค๋น
-
3.1 ํ ์กฐ์ ์์
-
3.2 ์ ๊ทน ๋ฐฐ์ด๊ณผ ์คํ ์กฐ๊ฑด
-
3.3 ์ธก์ ์ฅ๋น์ ์ค์
-
3.4 ๊ฒฝ๊ณ ์ํฅ ๊ฒํ
-
4. ์ค๋ด ์คํ
-
4.1 ์๋ฐ ๊ตฌ์ฑ ๋ฌผ์ง์ ๊ธฐ๋ณธ์ ์ธ ํน์ฑ
-
4.2 ์ ๋ฆฌ ํ์ ํฌ๊ธฐ์ ๊ฐ๊ทน์ ์ผ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์คํ(Type 1)
-
4.3 ์ ๋ฆฌ๋ ์์น ๊น์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ์คํ(Type 2)
-
4.4 ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๋ค๋ฅธ ๋ณตํฉ์ง์ธต์์์ ์คํ(Type 3)
-
5. ๊ฒฐ ๋ก
1. ์ ๋ก
Schlumberger (1920)๊ฐ ์ ๋๋ถ๊ทน ํ์์ ์ฒ์์ผ๋ก ๋ฐ๊ฒฌํ๊ณ ๋
ผ๋ฌธ์ ๊ธฐ๋กํ ์ดํ, ์ ๋๋ถ๊ทน์ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ๊ณผ ํจ๊ป ์งํ์์ ํ์ฌ์ ๋๋ฆฌ ํ์ฉ๋์ด
์์ ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ, ์งํ์์ ์กด์ฌ ๋ฐ ์ง๋ฐ์ํ๋ฅผ ํ์
ํ๋ ๋ฐ์๋ ์ฌ์ฉ๋์๋ค. ๋ํ, ํด์์ง์ญ์์ ํด์ ์นจํฌ์ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ํ์
ํ๊ธฐ ์ํ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก๋ ์ฌ์ฉ๋์๋ค(Roy
and Elliott, 1980; Seara and Granda, 1987). ์ด์ ๊ฐ์ด ํ์ฌ๋์ ๋ฌผ์ง์ด ์ ๋๋ถ๊ทน์ ๋ฏธ์น๋ ํน์ฑ์ ์ด์ฉํ ํ์ฅ ํ์ฌ๊ฐ
์ด๋ฃจ์ด์ง ํํธ, ์ด๋ก ์ ์ผ๋ก ์ ๋๋ถ๊ทน ํ์์ ์์ธ์ ๊ท๋ช
ํ๊ธฐ ์ํ ์ฐ๊ตฌ๋ค์ด ์๋๋์ด ์๋ค(Marshall and Madden, 1959). Fridrikhsberg
and Sidorova (1961)์ ์์ ํ์ ํ๋ฆ์ด ์ง์ฐ๋์ด ์๋ฅ ์ ๋ฅ๊ฐ ์์ฑ๋จ์ ๋ฐ๋ผ ๋ํ๋๋ ์ ๋ ๋ถ๊ทน ํ์(์๊ฐ์์ญ ์ ๋๋ถ๊ทน)์ด, ์ง๋ฐ ๋ด์์
์ ๋ฅ๊ฐ ์ข๊ณ ๋์ ๊ฐ๊ทน ์ฌ์ด๋ฅผ ํ๋ฅด๋ฉด์ ๋ฐ์ํ๋ ์์ ํ์ ์ด๋ฐ์จ ์ฐจ์ด์ ์ํด ๋ํ๋๋ค๊ณ ์ค๋ช
ํ๋ ๋ชจ์ธ๊ด ๋ชจ๋ธ(capillary model)์ ์ ์ํ์๋ค.
๋ํ, Titov et al. (2004)๋ ์ผ์์กฐ๊ฑด(porous system)์์ ์
์์ ๋ฐฐ์ด๊ณผ ํฌํ์ํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์๊ฐ์์ญ ์ ๋๋ถ๊ทน ํ์์ ์ค๋ช
ํ๊ธฐ
์ํ ๋ชจ๋ธ์ ์ ์ํ์๋๋ฐ, ํฌํ์ํ์์๋ ์
์๊ฐ ์๋ก ์ ์ดํ๊ณ ์๋ ๋ถ๋ถ์ด ์ข์ ๊ฒฝ๋ก(narrow passageway)๊ฐ ๋๊ณ , ๋ถํฌํ ์ํ์์๋
์
์ ํ๋ฉด์ ํ์ฑ๋๋ ๋ฌผ๋ง(water film)์ด ์ข์ ๊ฒฝ๋ก๊ฐ ๋๋ค๊ณ ์ค๋ช
ํ์๋ค. ์ต๊ทผ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์
๋๋ถํฌ๊ฐ ๊ท ๋ฑํ ์ง๋ฐ์์ ์ถฉ์ ์ฑ๊ณผ ์ด์ ์ํฅ์
๋ฏธ์น๋ ๋ณ์๋ค ์ฌ์ด์ ๊ด๊ณ์์ ์ ์ํ๊ณ , ์ถฉ์ ์ฑ์ ๊ฐ์ฅ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ธ์๋ ์ข์ ๊ฐ๊ทน์ ํฌ๊ธฐ๋ผ๊ณ ์ค๋ช
๋ ๋ฐ ์๋ค(Park et al., 2015).
์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ์ด๋ก ์ ์์ด์๋ Park et al. (2015)์ ์ํ ์ถฉ์ ์ฑ ์ด๋ก ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ฐ์ฅํ์ฌ, ์ง๋ฐ ๋ด ๋์ ๊ฐ๊ทน์ ํฌ๊ธฐ์ ํ ์
์ ์ง๊ฒฝ ์ฌ์ด์
๊ด๊ณ์์ ์ ์ํ์ฌ ๊ฐ์ ์ฐ์ ์ด ๋ชจํธํ ๋์ ๊ฐ๊ทน์ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ์
์ ์ง๊ฒฝ์ ํญ์ผ๋ก ๋ํ๋ด์๋ค. ์์ ์ด๋ก ์์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ถฉ์ ์ฑ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๋งค๊ฐ๋ณ์๋ค์
๋ํ ๋ฏผ๊ฐ๋ ๋ถ์์ ์ฌ์ค์ํ๊ณ ์ถฉ์ ์ฑ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ฃผ์ ์ธ์๋ฅผ ํ์
ํจ์ผ๋ก์จ, ์คํ์์ ๋ํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ถฉ์ ์ฑ ์ํฅ ์ธ์๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ค๋ช
ํ๊ณ ์ ํ์๋ค.
์ค๋ด ์คํ์์๋ ์๋ฐ ๋ด๋ถ์ ์กด์ฌํ๋ ์ ๋ฆฌ๋๋ฅผ ์ถ์ ๋ชจ์ฌํ์ฌ, ์ ๋ฆฌ ํ์ ํฌ๊ธฐ์ ์ ๋ฆฌ๋ ์์น ๋ณํ์ ๋ฐ๋ผ ์ถฉ์ ์ฑ๊ณผ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ์ธก์ ํ์๋ค. ํด์ ์นจํฌ
๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ํ์
ํ๋๋ฐ ์ถฉ์ ์ฑ์ ํ์ฉํ๋ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ด๋ฃจ์ด์ก๋ ๋ฐ, ํด์์ ์ผ๋๊ฐ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์ดํด๋ณด๊ณ ์ ๋ด์ ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ํด์์กฐ๊ฑด์์๋ ์คํ์
์ค์ํ์๋ค. ๋ํ, ์๋ก ๋ค๋ฅธ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๋ํ๋ด๋ ์ฌ์๊ณผ ์ ํ ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋ ๋ณตํฉ์ง์ธต์์ ์ ํ ๋๊ป ๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ์ ์ดํด๋ณด์๋ค. ์ต์ข
์ ์ผ๋ก, ์คํ์กฐ๊ฑด์
๋ฐ๋ผ ๋ํ๋ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๋ณํ ๊ฒฝํฅ์ด ์ ๋๋ ์ด๋ก ์์ด ์ค๋ช
ํ๋ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๋ณํ ๊ฒฝํฅ๊ณผ ์ผ์นํ๋์ง ๋น๊ตํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ถ๊ทน์ ์ผ๋ก ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ๊ณผ ํจ๊ป ์ถฉ์ ์ฑ์ ์ธก์ ํ์ฌ
ํ์ฉํ๋ ๊ฒฝ์ฐ ๊ทธ ์ด์ ์ ๋ํด ๊ณ ์ฐฐํ์๋ค.
2. ์ถฉ์ ์ฑ๊ณผ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ ์ด๋ก
2.1 ์๊ฐ์์ญ ์ ๋๋ถ๊ทน
์๊ฐ์์ญ ์ ๋๋ถ๊ทน(time domain IP) ํ์ฌ๋ ์ง๋ฐ์ ํ๋ฅด๋ ์ ๋ฅ๋ฅผ ์๊ฐ์ ์ผ๋ก ์ฐจ๋จํ ์ดํ ๊ฐ์ํ๋ ์ ์๋ฅผ ์๊ฐ์ ํจ์๋ก ์ธก์ (Fig. 1)ํ์ฌ
๊ฒ๋ณด๊ธฐ ์ถฉ์ ์ฑ(apparent chargeability, )์ ์ฐ์ (Eq. (1))ํจ์ผ๋ก์จ, ์ง๋ฐ์ ๋ถ๊ทน(polarization) ํน์ฑ์ ๋ํ๋ด๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค. ์ ์์ ๊ทน ์ฌ์ด์ ์ ์์ฐจ๋ ์ ๋ฅ๊ฐ ๋์ด์ง๋ ์๊ฐ์
์์ ํ ์ฌ๋ผ์ง์ง ์๊ณ ์์ํ ๊ฐ์ํ๋๋ฐ, ์ด๋ ์ธ๋ถ ์ ๋ฅ๊ฐ ์์ด๋ ์ง๋ฐ ๋ด๋ถ์ ์ง์ ๋ ์์ ํ(charged cation)์ ์ํด ๋ฐ์ํ๋ ๊ณผ์ ์(overโvoltage)
๋๋ฌธ์ ๋ํ๋๋ ํ์์ด๋ค. ์ ๋๋ถ๊ทน์ ์ด์ฉํ ์ง๋ฐํ์ฌ๋ ์ง๋ฐ์ํ์ ๋ฐ๋ผ ์์ ํ๊ฐ ์ง์ ๋๋ ์ ๋๊ฐ ๋ค๋ฅด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ํ๋๋ ๊ณผ์ ์์ ์ฐจ์ด๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ง๋ฐ์ํ๋ฅผ
์๋ก ๊ตฌ๋ถํ๋ ๊ฒ์ด๋ค(Park et al., 2015).
|
Fig. 1. Voltage Decay Curve in Time Domain IP
|
(1)
2.2 ์ถฉ์ ์ฑ ์ด๋ก
์ง๋ฐ์์ ์ ๋๋ถ๊ทน ํจ๊ณผ์ ์ํด ๋ํ๋๋ ์ถฉ์ ์ฑ์ ์ฐ์ ํ๊ธฐ ์ํด Park et al. (2015)์ ์๋์ ๊ฐ์ ์ด๋ก ์์ ์ ์ํ์๋ค.
(2)
|
Fig. 2. Conceptual Pore Model Inducing Chargeability in Water Saturated Sands
|
Eq. (2)๋ ๊ท ๋ฑํ ํฌ๊ธฐ์ ์ํ ํ ์
์๊ฐ ์กฐ๋ฐํ๊ฒ ๋ฐฐ์ด๋ ๊ฒฝ์ฐ(Fig. 2), ์ถฉ์ ์ฑ()๊ณผ ์ด์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๋ณ์๋ค ๊ฐ์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ํ๋ด๊ณ ์๋ค.
์ฌ๊ธฐ์์, ๊ณผ ๋ ๊ฐ๊ฐ ์
์ ์ฌ์ด์ ๊ฐ๊ทน์์ ์ข์ ๊ฐ๊ทน๊ณผ ๋์ ๊ฐ๊ทน์ ํฌ๊ธฐ(๋ฐ๊ฒฝ)๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ฉฐ, ์ ๋ ๊ฐ๊ฐ ์์ด์จ๊ณผ ์์ด์จ์ ์ ํจ์ ํ๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ๋ ์ข์ ๊ฐ๊ทน์ ํจ์จ๊ณ์๋ก ๊ฐ๊ทน์์ ์ ๊ธฐ์ ๋๋์ ๋ํ ์
์ ํ๋ฉด์ ์ ๊ธฐ์ ๋๋์ ๋น์จ์ ๋ํ๋ธ๋ค. ๋ ์ด์ค์ธต์ ๋๊ป(debye length)๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ฉฐ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ํ๋ผ ์ ์๋ค.
(3)
์ฌ๊ธฐ์์ ๋ ์ด์จ๊ฐ(ionic valence)๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ฉฐ, 9.6510 C mol-1๋ ํจ๋ฌ๋ฐ์ด ์์(faraday constant)์ด๋ค. 8.8510-12 C2/Nm2๋ ์ ์ ์จ์์(dielectric constant), ๋ ์๋์ ์ ์จ(relative permittivity)์ ๋ํ๋ธ๋ค. 8.31 J mol-1์ ๊ธฐ์ฒด์์์ด๋ฉฐ, ๋ ์ ๋์จ๋์ด๋ค. ๋ ๋ชฐ๋๋(mol/m3)๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค.
๊ฐ๊ทน ์ ๋ด ์์ด์จ๊ณผ ์์ด์จ์ ์ ํจ์ ํ๋ ํฌ๊ธฐ๊ฐ ๊ฐ์ ๊ฒฝ์ฐ(์๋ฅผ ๋ค์ด, NaCl ์ฉ์ก์์ ๋ +1, ๋ -1์ ๊ฐ์ง๋ค)๋ฅผ ๊ฐ์ ํ๋ฉด, Eq. (2)๋ฅผ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ๋จ์ํํ์ฌ ๋ํ๋ผ ์ ์๋ค.
(4)
๋ํ, Fig. 2์์ ํ ์
์์ ์ง๊ฒฝ์ ๋ผ๊ณ ์ ์ํ๋ฉด, ๋์ ๊ฐ๊ทน์ ํฌ๊ธฐ()๋ ํผํ๊ณ ๋ผ์ค ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ข์ ๊ฐ๊ทน์ ํฌ๊ธฐ()์ ํ ์
์์ ์ง๊ฒฝ()์ ๊ดํ์ฌ ๋ํ๋ผ ์ ์๋ค.
(5)
Eqs. (3)~(5)๋ก๋ถํฐ, ์ถฉ์ ์ฑ๊ณผ ์ด์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๋ณ์๋ค์ ํจ์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ฉด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
(6)
2.3 ์ถฉ์ ์ฑ ๋งค๊ฐ๋ณ์ ๋ฏผ๊ฐ๋ ๋ถ์
์ถฉ์ ์ฑ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๋ณ์๋ค์ ๊ฐ์ด ๋ณํํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ฐ์ ๋๋ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๋ณํ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ์ดํด๋ณด๊ณ , ์ถฉ์ ์ฑ ์ฃผ์ ์ํฅ ์ธ์๋ฅผ ํ์
ํ๊ณ ์ ๋งค๊ฐ๋ณ์ ๋ฏผ๊ฐ๋ ๋ถ์์
์ค์ํ์๋ค(Fig. 3). ๋ณ์๋ค์ ์ด๊ธฐ๊ฐ()์ ์ค์ ํ๊ณ , ๊ฐ ๋ณ์๋ค์ ์ด๊ธฐ๊ฐ์ด 0.1๋ฐฐ์์ 3๋ฐฐ๊น์ง ๋ณํํ ๋์ ์ถฉ์ ์ฑ()์ Eqs. (3)~(5)๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ณ์ฐํ์๋ค. ๊ณ์ฐ๋ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๋ณ์๋ค์ด ์ด๊ธฐ๊ฐ์ ๊ฐ์ง๋ ๊ฒฝ์ฐ์ ๊ณ์ฐ๋๋ ์ถฉ์ ์ฑ()์ผ๋ก ์ ๊ทํํ์ฌ ๋ํ๋ด์๋ค.
|
Fig. 3. Parametric Sensitivity Analysis for the Variables Affecting on Chargeability
|
๋ฏผ๊ฐ๋ ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ, ๊ฐ ๋ณ์๊ฐ ์ถฉ์ ์ฑ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ ๋์ ์๋์ ์ธ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ฉด Eq. (7)๊ณผ ๊ฐ๋ค.
> โซ > & (7)
์ด๋ก๋ถํฐ, ์ข์ ๊ฐ๊ทน์ ํฌ๊ธฐ()๊ฐ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๊ฒฐ์ ํ๋๋ฐ ๊ฐ์ฅ ํฐ ์ํฅ๋ ฅ์ ๋ฏธ์น๋ฉฐ, ๊ทธ ๋ค์์ผ๋ก๋ ๊ฐ๊ทน์์ ๋๋()๋ผ๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์๋ค. ์ ๋๋ถ๊ทน ํ์์ ์
์์ ์๊ทน ํ๋ฉด์ด ์ ํ์ ๊ท ํ์ ์ ์งํ๊ธฐ ์ํด ์์ด์จ์ ๋์ด๋น๊ฒจ ์์ฑ๋ ์ด์ค์ธต์ด ์์ด์จ์ ์ง์ ์ ์ผ๊ธฐํ๋ฏ๋ก
๋ฐ์ํ๋ฉฐ, ์ข์ ๊ฐ๊ทน์ ํฌ๊ธฐ()๊ฐ ๊ฐ์ํ๋ฉด ์๋์ ์ผ๋ก ์ด์ค์ธต์ ์ํ ํจ๊ณผ๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ฏ๋ก ์ถฉ์ ์ฑ์ด ์ฆ๊ฐํ๋ค(Titov et al., 2002). ๋ํ, ๊ฐ๊ทน์์ ์ผ๋()๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ฉด ์ด์ค์ถฉ์ ๋๊ป๊ฐ ๊ฐ์ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๊ฐ์ํ๊ฒ ๋๋ค(Eq. (3) ์ฐธ๊ณ ). ์ด๋ Park et al. (2015) ์ค๋ด์คํ ์ฐ๊ตฌ์์
๋ํ๋ ๋๋(salinity)๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ์ ๊ฒฝํฅ์ฑ์ด ์ ์ผ์นํ๊ณ ์๋ค. ํํธ, ์
์ ํ๋ฉด ์ ๊ธฐ์ ๋๋์ ์ํ ์ํฅ()์ด๋ ์จ๋() ๋ฐ ์
์์ ํฌ๊ธฐ()๋ ์๋์ ์ผ๋ก ์ถฉ์ ์ฑ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ด ๋งค์ฐ ์๋ค๋ ์ฌ์ค์ ์ ์ ์๋ค.
2.4 ํฌํ์ง๋ฐ์์์ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ ์ด๋ก
ํฌํ๋ ์ง๋ฐ์ ๊ฐ๊ทน์ ๋ฌผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๋ฉฐ, ์ด๋ฌํ ๊ฐ๊ทน์๋ ๋์ฒด์ ์ผ๋ก ํ ์
์์ ๋นํด ๋์ ์ ๊ธฐ์ ๋๋๋ฅผ ๊ฐ์ง๋ค. ํฌํ์ง๋ฐ์ ์ ๊ธฐ์ ๋๋๋ ์ง๋ฐ์ ๊ตฌ์ฑํ๋
ํ ์
์์ ์ ๊ธฐ์ ๋๋, ๊ฐ๊ทน๋ฅ , ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ฐ๊ทน์ ์ฑ์ฐ๊ณ ์๋ ์ ํด์ง ์ฉ์ก์ ์ ๊ธฐ์ ๋๋๋ก ๋ํ๋ผ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ํํํ ์ ์๋ค(Santamarina
et al., 2001).
(8)
์ฌ๊ธฐ์, ๋ ์ง๋ฐ ์ ์ฒด์ ์ ๊ธฐ์ ๋๋, ๋ ํ ์
์ ์์ฒด์ ์ ๊ธฐ์ ๋๋, ๋ ๊ฐ๊ทน์์ ์ ๊ธฐ์ ๋๋, ์ ๊ฐ๊ทน๋ฅ , ๋ ํ ์
์์ ๋จ์์ค๋, ์ ์ค๋ ฅ๊ฐ์๋, ์ ํ ํ๋ฉด์ ์ ๊ธฐ์ ๋๋, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ ํ ์
์์ ๋นํ๋ฉด์ ์ด๋ค. Eq. (8) ์ฐ๋ณ์ ์ฐจ๋ก๋๋ก ํ ์
์์ ์ ๊ธฐ์ ๋๋, ๊ฐ๊ทน์์ ์ ๊ธฐ์ ๋๋, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ ํ ์
์์ ์ด์ค์ธต ํจ๊ณผ์ ๊ดํ ํญ์
๋ํ๋ด๊ณ ์๋ค. ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ํ ์
์ ์์ฒด์ ์ ๊ธฐ์ ๋๋๋ ์ ํด์ง ์ฉ์ก์ ์ ๊ธฐ์ ๋๋์ ๋นํด ๋งค์ฐ ์์ ๋ฌด์ํ ์ ์๋ค. ๋ํ ์ด์ค์ธต ํจ๊ณผ๊ฐ ์๋ ๋ชจ๋
๋๋ ์คํธ์ ๊ฒฝ์ฐ๋, ๊ฐ๊ทน์๊ฐ ๋ฐ๋ท๋ฌผ์ธ ๊ฒฝ์ฐ ์ ํด์ง ์ฉ์ก์ ๋๋๊ฐ ์๋์ ์ผ๋ก ๋์ ์ด์ค์ธต ํจ๊ณผ๊ฐ ์์์ง๋ฏ๋ก ํฌํ๋ ์ง๋ฐ์ ์ ๊ธฐ์ ๋๋๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด
ํํํ ์ ์๋ค.
(9)
์ ๊ธฐ์ ๋๋๋ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ์ญ์์ด๋ฏ๋ก Eq. (9)๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ๊ดํ์ฌ ๋ํ๋ผ ์ ์๋ค.
(10)
Eq. (10)์ผ๋ก๋ถํฐ, ํฌํ์ง๋ฐ์ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ฃผ์ ๋ณ์๋ ๊ฐ๊ทน๋ฅ ๊ณผ ๊ฐ๊ทน์์ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ด๋ฉฐ, ๊ฐ๊ทน๋ฅ ์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ์ง๋ฐ์ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์
์์์ง๋ฉฐ, ๊ฐ๊ทน์์ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ์ง๋ฐ ์ ์ฒด์ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ด ์ฆ๊ฐํ๋ค๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์๋ค.
3. ์ค๋ด ์คํ ์ค๋น
3.1 ํ ์กฐ์ ์์
์ง๋ฐ์ ๋ชจ์ฌํ์ฌ ์๋ฐ์ ์ํ๊ฐ ์ถฉ์ ์ฑ๊ณผ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์ดํด๋ณด๊ธฐ ์ํด ํ ์กฐ๋ฅผ ์ ์ํ์๋ค(Fig. 4). 1.5 cm ๋๊ป์ ๋น์ ๋์ฒด์ธ ํด๋ฆฌ์นด๋ณด๋ค์ดํธ
ํ ์กฐ๋ฅผ ์ ์(500 mmร500 mmร200 mm (๋ด์ธก ํฌ๊ธฐ))ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ค์ฌ ๋์ด์์ ์ํ๋จ์ ๋ถ๋ฆฌ๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ์ฌ ์์ ํ์์ํ๋ฅผ ์ฝ๊ฒ ๋ชจ์ฌํ ์
์๋๋ก ํ์๋ค. ์๋ฐ์ ์ฌ์(sand stone)(๋น์ค: 2.37~2.45 t/m3, ์์ถ๊ฐ๋: 123~139 MPa)์ ์ฌ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ํ์๋๋ฅผ ๋ชจ์ฌํ๊ธฐ ์ํด ์ฌ์์ ๋์ผ ํฌ๊ธฐ(30 mm ร30 mmร200 mm)๋ก ์๊ฒ ์ ๋จํ์ฌ
์๋ฐ ๋ด ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ๋ชจ์ฌํ์๋ค. ์ ๋ฆฌ ๋ด ๊ฐ์ฐ์ง ๋ชจ์ฌ ๋ฐ ๋ณตํฉ์ง์ธต ์คํ์์๋ ์ ํ ๋ฅผ ํจ๊ป ์ฌ์ฉํ์๋ค. ํ๋จ์ ์ฌ์์ ๊ธฐ๋ฐ์์ ๋ชจ์ฌํ์์ผ๋ฉฐ ํ์ฌ ์ฌ๋๋ฅผ
์ถฉ๋ถํ ์ด๊ณผํ๋ ๋๊ป๋ก ์ ์ํ์๋ค. ์ฌ์ฉ๋ ์์์ 24์๊ฐ ์ด์ ๋ฌผ ์์ ๋ด๊ทธ์ด ํฌํ์ํจ ํ ์ฌ์ฉํ์๋ค.
|
Fig. 4. Model Test Apparatus Modelling Rock Fractured Zone Within Intact Rock
|
3.2 ์ ๊ทน ๋ฐฐ์ด๊ณผ ์คํ ์กฐ๊ฑด
์ ๊ทน์ ์ง๊ฒฝ 5 mm์ ์๊ธฐ๋ฅํ ๊ธ์์ผ๋ก ์ธก์ ์ ์๊ฐ ๋๊ฒ ํ์ฑ๋์ด ์ ๋๋ถ๊ทน ํจ๊ณผ๊ฐ ์ ๋ํ๋๋๋ก ์จ๋๋ฐฐ์ด์ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ค๋ด ์คํ์ ํ์์๋ฐ์ ์ํ์
๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ์ ์ดํด๋ณด๊ธฐ ์ํด ์ ๋ฆฌ ํ์ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ๋ณํํ์ฌ ํ์์๋ฐ์ ๊ฐ๊ทน๋ฅ ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ณํ๋ฅผ ์ดํด๋ด๊ณผ ๋์์ ๊ฐ๊ทน ๋ด ์ ํ ๊ฐ์ฐ์ง ์ ๋ฌด ๋ฐ ๋ด์์ ํด์๋ก
ํฌํ๋ ์ง๋ฐ์ ๊ฒฝ์ฐ๋ฅผ ํจ๊ป ์ดํด๋ณด๊ธฐ ์ํ Type 1 ์คํ๊ณผ, ํ์ธต์ฌ์์ ๋๊ป๋ฅผ ๋ณํํ์ฌ ํ์๋๊ฐ ์์นํ๋ ๊น์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ดํด๋ณด๊ธฐ ์ํ Type
2 ์คํ์ ์ค์ํ์๋ค. ๋ํ, ์ถฉ์ ์ฑ์ด ํฌ๊ฒ ์ฐจ์ด๊ฐ ๋๋ ์ ํ ์ธต๊ณผ ์ฌ์์ด ํจ๊ป ๊ตฌ์ฑํ๊ณ ์๋ ๋ณตํฉ์ง์ธต์ ๊ฒฝ์ฐ ์ ํ ์ธต์ ๋๊ป ๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ์ ์ดํด๋ณด์๋ค(Type
3 ์คํ)(Table 1).
Type 1~Type 3 ์คํ ๋ชจ๋ ๊ณตํต์ ์ผ๋ก ํ ์กฐ ํ๋จ์ 230 mm ๋์ด์ ์ฌ์์ผ๋ก ๊ธฐ๋ฐ์์ ๋ชจ์ฌํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ธฐ๋ฐ์ ์์์ ์คํ Type์ ๋ฐ๋ผ์
์๊ฒ ์ ๋จ๋ ์ฌ์, ํ์ธต์ฌ์ ๋ฐ ์ ํ ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ ๋ฆฌ ํ์ ํฌ๊ธฐ, ์ ๋ฆฌ๋ ์์น ๋ณํ ๋ฐ ๋ณตํฉ์ง์ธต์ ๊ฐ๊ฐ ๋ชจ์ฌํ์ฌ ์คํ์ ์ค์ํ์๋ค.
Table 1. Types of Experimental Condition
|
|
Type 1
|
Type 2
|
Type 3
|
Variable
|
Rock
|
Joint aperture
(with/without clay gouge)
|
Location of jointed zone, joint aperture
|
Clay layer thickness
(with/without surface rock) (in multi layered rocks)
|
Pore water
|
Tap/sea water
|
Tap water
|
Rock (soil) type
|
Sand stone, clay (gouge or layer)
|
Electrode array
|
Wenner (= 6 cm)
|
Measured data
|
Resistivity and chargeability (time domain IP)
|
3.3 ์ธก์ ์ฅ๋น์ ์ค์
์ ๋๋ถ๊ทน ์ถฉ์ ์ฑ ๋ฐ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ์ธก์ ํ๊ธฐ ์ํด Advanced Geoscience Inc.์ฌ์ Supersting R8/IP๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ธก์ ๋ชจ๋๋ฅผ
RES/IP๋ก ์ค์ ํ์ฌ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ๊ณผ ์๊ฐ์์ญ ์ถฉ์ ์ฑ์ ํจ๊ป ์ธก์ ํ์๋ค. ๋ชจ๋ ์คํ์ 5ํ ์ธก์ ํ์ฌ ๊ทธ ํ๊ท ๊ฐ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ถ์ ์ค๋ด ์คํ์ด๋ฏ๋ก ์ต๋
์ ์
์ ๋ฅ๋ 200 mA๋ก ์ค์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ์ ์ ์์ ์ธก์ ์ง์์๊ฐ์ 2์ด๋ก ํ์๋ค. Total IP ๊ฐ์ ์ถฉ์ ์ฑ ์์น๋ก ํ์ฉํ์๋ค.
3.4 ๊ฒฝ๊ณ ์ํฅ ๊ฒํ
ํ ์กฐ ๊ฒฝ๊ณ๊ฐ ์ ๋ฅ ํ๋ฆ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์ดํด๋ณด๊ณ ์คํ์ ์ฌ์ฉํ ์ ๊ทน๊ฐ๊ฒฉ์ ์ ์ ํ๊ธฐ ์ํด, ํ ์กฐ์ ์๋๋ฌผ์ ์ฑ์ฐ๊ณ ์ ๊ทน์ ์ ์ค์์์๋ถํฐ ๊ฐ๊ฐ ํํ ๋ฐ
์์ง๋ฐฉํฅ์ผ๋ก 1 cm ์ฉ ์ด๋์ํค๋ฉฐ ์ ๊ทน์์น์ ๋ฐ๋ฅธ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ์ธก์ ํ์๋ค(Fig. 5). ์ ๊ทน๋ฐฐ์ด์ ์ ๊ทน๊ฐ๊ฒฉ()์ด 4, 5, 6 cm์ธ ์ธ ๊ฐ์ง ๊ฒฝ์ฐ๋ก ๋๋์ด ์จ๋๋ฐฐ์ด(wenner array)์ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์ธก์ ์ ์ค์ํ์๋ค. ์์น์ ๋ฐ๋ผ ์ธก์ ๋ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์
์ ๊ทน์ด ์ ์ค์์ ์์นํ ๊ฒฝ์ฐ์ ์ธก์ ๋ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ผ๋ก ๋๋์ด ์ ๊ทํํ์ฌ ๋ํ๋ด์๋ค.
|
Fig. 5. Measuring Resistivity by Moving the Electrode for Checking Boundary Effect
|
|
Fig. 6. Results of Boundary Effect Assessment
|
๊ฒฝ๊ณ ์ํฅ์ ์ดํด๋ณด๊ธฐ ์ํ ์คํ๊ฒฐ๊ณผ, ์ ๊ทน์ด ํ ์กฐ ๋ฒฝ๋ฉด ๊ฒฝ๊ณ์ ๊ฐ๊น์์ง์๋ก ๊ฒฝ๊ณ์กฐ๊ฑด์ด ์ ๋ฅํ๋ฆ์ ์ํฅ์ ์ฃผ์ด ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ด ์ฆ๊ฐํ์๋ค(Fig. 6).
์ ๊ทน ๋ฐฐ์ด๊ณผ ๋๋ํ ๋ฐฉํฅ(์ข์ธก)์ผ๋ก ์ ๊ทน์ ์ด๋์ํค๋ฉฐ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ์ธก์ ํ๋ ๊ฒฝ์ฐ ์ฝ 6 cm ๊น์ง ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ ๋ณํ๊ฐ ๋ํ๋์ง ์์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ์ดํ์๋
์ด๋์ ๋ฐ๋ผ ์์ํ ๊ฐ์ด ์ฆ๊ฐํ๋ค๊ฐ ๊ฒฝ๊ณ์กฐ๊ฑด์ ๋ค๋ค๋ฅด๊ฒ ๋๋ฉด ๊ธ๊ฒฉ์ด ๊ฐ์ด ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ์ ๊ทน ๋ฐฐ์ด์ ์์งํ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์ ๊ทน์ ์ด๋์ํค๋ ๊ฒฝ์ฐ ์ฝ 2 cm
๊น์ง ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ ๋ณํ๊ฐ ์์์ผ๋ฉฐ, ์ข๋ฐฉํฅ ์ด๋์์ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก ๊ฒฝ๊ณ์กฐ๊ฑด์ ์ด๋ฅผ์๋ก ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ด ๋์์ก๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์์ง ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์ด๋ํ๋ ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ ๊ฒฝ๊ณ์
๊ฐ๊น์์ง์ ๋ฐ๋ฅธ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ ์ฆ๊ฐ๋์ด ์๋์ ์ผ๋ก ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ํ ์จ๋๋ฐฐ์ด ๊ฐ๊ฒฉ()์ด ํด์๋ก ๊ฒฝ๊ณ ์ํฅ์ผ๋ก ์ธํ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ ์ฆ๊ฐ๋์ด ๋์ฑ ํฌ๋ค๋ ์ฌ์ค์ ์ ์ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ธ ๊ฐ์ง ๊ฐ๊ฒฉ() ๋ชจ๋ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ์ฆ๊ฐ๊ฐ ๋ํ๋๊ธฐ ์์ํ๋ ์์น๋ ์ ์ฌํ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค.
์ด ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก๋ถํฐ, ์ธ ๊ฐ์ง ์ ๊ทน๊ฐ๊ฒฉ ๋ชจ๋ ํ ์กฐ ์ ์ค์์์๋ ๊ฒฝ๊ณ ์ํฅ์ด ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ์ฅ ํฐ ๊ฐ๊ฒฉ์ ๊ฐ์ง๋ =6 cm ์จ๋๋ฐฐ์ด์ ์ ์ ํ์ฌ ์ค๋ด์คํ์ ์ํํ์๋ค.
4. ์ค๋ด ์คํ
4.1 ์๋ฐ ๊ตฌ์ฑ ๋ฌผ์ง์ ๊ธฐ๋ณธ์ ์ธ ํน์ฑ
์คํ์์ ์๋ฐ(๋๋ ํ์์๋ฐ)์ ๊ตฌ์ฑํ๋๋ฐ ์ฌ์ฉ๋ ๋ฌผ, ์ ํ , ์ฌ์(intact) ๊ฐ๊ฐ์ ๋ฌผ์ง์ด ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ ์ถฉ์ ์ฑ๊ณผ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ์ธก์ ํ์ฌ ๋ํ๋ด์๋ค(Table
2). ์จ๋๋ฐฐ์ด(=6 cm)์ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๋ด์(tap water)์ ํด์(35โฐ ์ผ๋) ํฌํ ์กฐ๊ฑด์์ ๊ฐ๊ฐ ์ธก์ ํ์๋ค.
Table 2์ ๋ํ๋ ์๋ฐ ๊ตฌ์ฑ ๋ฌผ์ง๋ค์ ์ถฉ์ ์ฑ์ ์ดํด๋ณธ ๊ฒฐ๊ณผ, ์ฌ์์ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ์ ํ ๋ณด๋ค 9๋ฐฐ ์ด์(์๋๋ฌผ ํฌํ ์) ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ก๋ถํฐ ์ฌ์์
์ข์ ๊ฐ๊ทน์ ํฌ๊ธฐ()๊ฐ ์ ํ ๋ณด๋ค ํจ์ฌ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๋ํ, ์ถฉ์ ์ฑ์ ํด์๋ก ํฌํ๋์ด ๊ฐ๊ทน์ ์ผ๋ถ์ ๋๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ฉด ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋ด๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ๋๋()๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ฉด ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๊ฐ์ํ๋ Fig. 3์ ๋ํ๋ ๊ฒฝํฅ๊ณผ ์ ์ผ์นํ๊ณ ์๋ค. ํํธ, ๋ฌผ์ง์ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ์ดํด๋ณด๋ฉด, ์ฌ์์ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ด ์ ํ ๋ ๋ฌผ์
๋นํด ๋งค์ฐ ํฌ๊ฒ ๋ํ๋๋๋ฐ ์ด๋ ์ฌ์์ ๊ฐ๊ทน๋ฅ ()์ด ๋งค์ฐ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ๋ํ, ๋ชจ๋ ๋ฌผ์ง์ ํด์๋ก ํฌํ๋๋ ๊ฒฝ์ฐ ๊ฐ๊ทน์ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ()์ด ์์์ง๋ฏ๋ก ์ธก์ ๋๋ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ด ๊ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค(Eq. (10) ์ฐธ๊ณ ).
Table 2. Characteristics of the Materials Used in Experiments (Water-Saturated Condition)
|
|
Water
|
Clay
|
Sand stone
|
Saturated water
|
Tap water
|
Sea water
|
Tap water
|
Sea water
|
Tap water
|
Sea water
|
Chargeability (mV/V)
|
Average
|
1.02
|
0.45
|
1.25
|
0.88
|
9.71
|
4.83
|
Range
|
0.75 ~ 1.62
|
0.41 ~ 0.56
|
0.97 ~ 2.16
|
0.80 ~ 1.00
|
4.90 ~ 13.06
|
3.63 ~ 5.11
|
Resistivity (โฆm)
|
Average
|
61.13
|
2.23
|
70.13
|
10.30
|
287.02
|
40.04
|
Range
|
59.02 ~ 63.36
|
1.78 ~ 2.37
|
66.93 ~ 74.27
|
9.88 ~ 10.51
|
183 ~ 349
|
37.41 ~ 42.00
|
4.2 ์ ๋ฆฌ ํ์ ํฌ๊ธฐ์ ๊ฐ๊ทน์ ์ผ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์คํ(Type 1)
์ด ์คํ์ ๋ด์ ๋๋ ํด์๋ก ์๋ฐ์ด ํฌํ๋ ๊ฒฝ์ฐ์ ์๋ฐ์ ํ์์ ๋๊ฐ ์ถฉ์ ์ฑ๊ณผ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์ดํด๋ณด์๋ค. ์๋ฐ์ ํ์์ํ ๋ฐ ํด์ ์นจํฌ
์ฌ๋ถ๋ฅผ ํ์
ํ๋๋ฐ ์ ๋๋ถ๊ทน ํ์ฌ(๋ณดํต ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ ํ์ฌ๋ฅผ ๋๋ฐํจ)๊ฐ ์ ์ฉํ๊ฒ ํ์ฉ๋ ์ ์๋์ง ๊ทธ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ํ์
ํ๊ธฐ ์ํจ์ด๋ค. ์คํ์์๋ ์๋ฐ ํ์์ ๋์
๋ฐ๋ผ ๋ณํ๋ ์๋ฐ์ ๊ฐ๊ทน๋ฅ ์ ์ ๋ฆฌ ํ์์ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ๋ณํ์์ผ ๋ชจ์ฌํ์๋ค. ๋ํ, ์ ๋ฆฌ ํ์ ๋ด ์ ํ ๊ฐ์ฐ์ง์ ์ถฉ์ง ์ ๋ฌด์ ๋ฐ๋ผ ๊ฒฝ์ฐ๋ฅผ ๋๋์ด ์คํํ์๋ค.
ํ์ธต ์์(surface rock)์ 1 cm ๋๊ป๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์ ๋ฆฌ ํ์ ํฌ๊ธฐ ๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ์ด ์ ๋ํ๋๋๋ก ํ์๋ค(๋ ๋๊บผ์ด ํ์ธต ์์์ Type
2 ์คํ์์ ์ ๋ฆฌ๋ ์์น ๊น์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ณํ๋ฅผ ์ดํด๋ณด๊ธฐ ์ํด ์ฌ์ฉ๋์๋ค). ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Fig. 7์ ๋ํ๋ด์๋ค.
|
Fig. 7. Measured Chargeability and Resistivity by Changing Joint Aperture Size with/without
Clay Gouge
|
๋จผ์ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๊ดํ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ(Figs. 7(a) and 7(c)), ๋ด์ ์กฐ๊ฑด์์ ์ถฉ์ ์ฑ์ ์ ๋ฆฌ ํ์ ํฌ๊ธฐ๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ 10.49~13.06
mV/V ๋ฒ์ ๋ด์์ ์ฆ๊ฐ ๋๋ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ ์์ด ๋น๊ต์ ์ผ์ ํ ๊ฐ์ ๋ํ๋ด์์ผ๋ฉฐ, ์ ํ ์ถฉ์ง์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ์ ํฌ์ง ์์๋ค. ํด์์กฐ๊ฑด์์๋ ๋น์ทํ๊ฒ
์ถฉ์ ์ฑ์ 2.98~4.35 mV/V ๋ฒ์ ๋ด์์ ๋น๊ต์ ์ผ์ ํ๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ ์ ํ ๊ฐ์ฐ์ง๋ก ์ธํ ์ํฅ์ ๋ํ๋์ง ์์๋ค. ์ถฉ์ ์ฑ์ด ์ ๋ฆฌ ํ์ ํฌ๊ธฐ ๋ณํ
๋ฐ ์ ํ ๊ฐ์ฐ์ง ์ ๋ฌด์ ๊ด๊ณ์์ด ์ผ์ ํ๊ฒ ๋ํ๋ ๊ฒ์, ๋ฌผ๊ณผ ์ ํ ์ ๋นํด ๋์ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๊ฐ์ง๋ ํ์ธต์ฌ์์ ์ข์ ๊ฐ๊ทน ํฌ๊ธฐ()์ ์ํด ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๊ฒฐ์ ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ผ๊ณ ์ถ์ธก๋๋ค(์ ํํ๊ฒ ๊ทธ ์์ธ์ ๋ฐํ๊ณ ์ 4.4์ ์์ ๋ณตํฉ์ง์ธต์ ๋ํ Type 3 ์คํ์ ์ค์ํ์๋ค). ์ผ๋์
๋ฐ๋ฅธ ๋น๊ต์์๋, ์ถฉ์ ์ฑ์ ํด์๋ก ํฌํ๋ ๊ฒฝ์ฐ ๋ด์ ํฌํ ์ ์ถฉ์ ์ฑ์ ์ฝ 1/3 ์์ค์ผ๋ก ๊ฐ์ํ์๋ค. ์ด๋ ๋๋()๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ฉด ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๊ฐ์ํ๋ Fig. 3์ ๋ํ๋ ๊ฒฝํฅ๊ณผ ์ ์ผ์นํ๊ณ ์๋ค. ํํธ, ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ๊ฒฝ์ฐ(Figs. 7(b) and 7(d)), ์ ๋ฆฌ
ํ์ ํฌ๊ธฐ๊ฐ ํด์๋ก ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ด ๋๋ ทํ๊ฒ ๊ฐ์ํ์๋ค. ์ผ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๋น๊ต์์๋, ๋ด์ ํฌํ์ ๊ฒฝ์ฐ์ ๋นํด ํด์๋ก ํฌํ๋ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ๋ฎ์ ๊ฐ๊ทน์์ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ()์ผ๋ก ์ธํด์ ์ธก์ ๋๋ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ ๊ฐ์ ๋ฒ์๊ฐ ๋งค์ฐ ๋ฎ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ํ, ๋ด์์ ํด์ ํฌํ์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ชจ๋์์ ์ ํ ์ถฉ์ง ์ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ด ๋ค์ ์ฆ๊ฐํ์๋๋ฐ,
์ด๋ ๋ด์์ ํด์์กฐ๊ฑด์์ ๊ฐ๊ฐ ํฌํ๋ ์ ํ ์ ๋น์ ํญ์ด ๋ด์๋ ํด์์ ๋น์ ํญ๋ณด๋ค ๋ค์ ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค(Table 2 ์ฐธ๊ณ ). ๋ค์ ๋งํด ์๋ฐ ํ์๋ก ๋ฐ์ํ
๊ฐ๊ทน์ ์ฑ์ฐ๋ ๋ฌผ์ง์ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ด ์์นํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ผ๊ณ ํ๋จ๋๋ค.
4.3 ์ ๋ฆฌ๋ ์์น ๊น์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ์คํ(Type 2)
์ด ์คํ์์๋ ์ ๋ฆฌ๋๊ฐ ์์นํ ๊น์ด(์ฌ๋)๊ฐ ์ถฉ์ ์ฑ๊ณผ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์ดํด๋ณด์๋ค. ํ์ฌ๋ฅผ ํตํด ํ์๋์ ์์น๋ฅผ ํ์
ํ๋ ๊ฒ ๋ํ ๋งค์ฐ ์ค์ํ๊ธฐ
๋๋ฌธ์ด๋ค. ์ ๋ฆฌ๋ ์๋ถ์ ์น์ ํ์ธต์ฌ์์ ๋๊ป๋ฅผ ๋ณํ์์ผ ์ ๋ฆฌ๋๊ฐ ์์นํ ๊น์ด(์ฌ๋)๋ฅผ ๋ฌ๋ฆฌํ์์ผ๋ฉฐ, ์๋๋ฌผ ํฌํ์ํ์์ ์ถฉ์ ์ฑ๊ณผ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ์ธก์ ํ์๋ค(Fig.
8). ํ์ธต์ฌ์์ 1, 2, 3, 6 cm ๋๊ป๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค. Fig. 8(a)๋ ์ ๋ฆฌ๋ ์์น ๊น์ด๋ณ ์ ๋ฆฌ ํ์ ํฌ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ผ ์ธก์ ํ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๋ํ๋ด๊ณ
์์ผ๋ฉฐ, Fig. 8(b)๋ ์ธก์ ๋ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ๋ํ๋ด๊ณ ์๋ค.
|
Fig. 8. Measured Value by Varying the Location of Fractured Zone
|
๋จผ์ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๋ํ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ, ์ ๋ฆฌ ํ์ ํฌ๊ธฐ๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ ๋ฆฌ๋ ๊น์ด๋ณ ์ถฉ์ ์ฑ์ ์์ 4.2์ ์ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ ์ฌํ๊ฒ ์ผ์ ํ ๊ฐ์ ๋ํ๋ด์๋ค.
์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ์์ 4.2์ ์์์ ํ๋จ๊ณผ ๊ฐ์ด ํ์ธต์ฌ์์ ์ข์ ๊ฐ๊ทน ํฌ๊ธฐ()์ ์ํด ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๊ฒฐ์ ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ผ๋ฉด, ๊น์ด๋ฅผ ๋ชจ์ฌํ๊ธฐ ์ํ ์๋ก ๋ค๋ฅธ ํ์ธต์ฌ์์ ํน์ฑ ์ฐจ์ด์ ๋ฐ๋ผ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๋ค๋ฅด๊ฒ ๋ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค(๊ทธ๋ฌ๋
์ ํํ ์์ธ์ 4.4์ ์์ ๋ณตํฉ์ง์ธต์ ๋ํ Type 3 ์คํ์ ํตํด ๋ฐํ๋ค). ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ๊ฒฝ์ฐ, ์ ๋ฆฌ๋ ์์น๊ฐ ๊น์ด์ง์๋ก ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค.
๋ค์ ๋งํด์, ์ ๋ฆฌ๋๊ฐ ์ ๊ทน์ผ๋ก๋ถํฐ ๋ฉ์ด์ง์๋ก ๊ฐ๊ทน๋ฅ ์ด ๋์ ์ ๋ฆฌ๋๊ฐ ์ผ๊ธฐํ๋ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ ๊ฐ์ํจ๊ณผ๊ฐ ์ค์ด๋ค์๋ค. ๋ํ, 4.2์ ์์์ ๊ฐ์ด ์ ๋ฆฌ ํ์
ํฌ๊ธฐ๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ด ๊ฐ์ํ์๋๋ฐ, ์ ๋ฆฌ๋ ์์น๊ฐ ๊น์ด์ง์๋ก ๊ทธ ๊ฐ์ํญ์ด ์๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋, ๋์ผํ ๊ฐ๊ทน๋ฅ ๋ณํ์๋ ์ ๊ทน๊ณผ
๋ ๊ฐ๊น์ด ์์น์์์ ๋ณํ๋ ๋์ฑ ๋ฏผ๊ฐํ๊ฒ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
4.4 ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๋ค๋ฅธ ๋ณตํฉ์ง์ธต์์์ ์คํ(Type 3)
๋ง์ ๊ฒฝ์ฐ ์ง๋ฐ์ ์๋ถ๋ ์๋ฐ์ ํํ์์ฉ์ผ๋ก ์ธํด ํ ์ฌ๊ฐ ๋์ด ์กด์ฌํ๊ณ ํ๋ถ์ ์๋ฐ๊ณผ ํจ๊ป ๋ณตํฉ์ง์ธต์ ์ด๋ฃจ๊ณ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ๋ณตํฉ์ง์ธต์ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ํ์
ํ๋
๊ฒ์ ์ง๋ฐ์กฐ์ฌ์ ์ค์ํ ๊ณผ์ ์ค ํ๋์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์คํ์ ๋ณตํฉ์ง์ธต์ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ํ์
ํ๋๋ฐ ์ถฉ์ ์ฑ์ ํ์ฉ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์ดํด๋ณด๊ธฐ ์ํด ์ํ๋์๋ค. ํํธ,
์์ 4.2, 4.3์ ์คํ(Type1, Type2) ๊ฒฐ๊ณผ์์, ์ถฉ์ ์ฑ์ ์ ๋ฆฌ ํ์ ํฌ๊ธฐ๋ ์ ๋ฆฌ๋ ์์น ๊น์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ณํ ์์ด ์ง์์ ์ผ๋ก ์ผ์ ํ ๊ฐ์
๋ํ๋ด์๋ค. ๋ณธ Type 3 ๋ณตํฉ์ง์ธต์์์ ์คํ์ ์์ ์คํ์์ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ์ผ์ ํ๊ฒ ๋ํ๋๋ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์์ธ์ ์ ํํ ํ์
ํ๊ณ ์ ์๋์ ๊ฐ์ด ๊ฐ์ค์ ์ธ์ฐ๊ณ
๋ฌด์์ด ์ณ์์ง๋ฅผ ์์๋ด๊ธฐ ์ํ ๊ฒ์ฆ์คํ์ด ๋ ์ ์๋ค.
๊ฐ์ค 1. ์ถฉ์ ์ฑ์ ์๋์ ์ผ๋ก ๊ฐ์ฅ ์ข์ ํฌ๊ธฐ์ ๊ฐ๊ทน()์ ์ํด ๊ฒฐ์ ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์(Eq. (7) ์ฐธ๊ณ ), ํ๋ถ ํ์๋์ ์กด์ฌ์ ๋ฌด๊ดํ๊ฒ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๋์ ํ์ธต์ฌ์์ด ์ถฉ์ ์ฑ์ ๊ฒฐ์ ํ๋ฏ๋ก ํ์ธต์ฌ์์ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ์ผ์ ํ๊ฒ
๋ํ๋ฌ๋ค.
๊ฐ์ค 2. ์ธก์ ๋ ์ถฉ์ ์ฑ์ ํ์ธต์ฌ์ ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ, ํ๋ถ ํ์๋์ ์ถฉ์ ์ฑ๋ ๋ฐ์ํ์ฌ ๋ํ๋ด๊ณ ์์ผ๋, ๋ชจ์ฌํ ํ์๋์ ๊ตฌ์ฑ์์ ๊ฐ๊ทน์ ์ฑ์ฐ๋ ์ ํ ๋
๋ฌผ์ ๋นํด ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๋์ ์๊ฒ ์ ๋จ๋ ์ฌ์์ด ํ์๋์ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๊ฒฐ์ ํ์ฌ, ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ผ๋ก ํ์๋๋ ์ฌ์์ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ์ธก์ ๋๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ค์ ๋งํด, ํ์๋์
์ถฉ์ ์ฑ ๋ํ ์ฌ์(์ ๋จ๋)์ด ๊ฒฐ์ ํ์ฌ ์ผ์ ํ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๋ํ๋๋ ๊ฒ์ด๋ค.
|
Fig. 9. Measuring Chargeability and Resistivity of Multi Layer Systems
|
๊ฒฐ๊ตญ, ํ๋ถ ์ง์ธต์ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ํจ๊ป ์ธก์ ์ด ๋๋์ง ์๋์ง์ ์ฐจ์ด๊ฐ ์๋ค. ์ด์ ๋ฐ๋ผ, ์ด๋ ๊ฒ์ด ๋ง๋์ง๋ฅผ ํ์ธํ๊ณ ์ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ์๋ก ๋ค๋ฅธ ๋ณตํฉ์ง์ธต์์์
Type 3 ์คํ์ ํ์๋ค. ์คํ์ ํ์ธต์ฌ์ ํ๋ถ์ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ์๋์ ์ผ๋ก ๋ฎ์ ์ ํ ์ธต์ ๋ชจ์ฌํ๊ณ ์ ํ ์ธต ๋๊ป์ ๋ฐ๋ผ ์ถฉ์ ์ฑ๊ณผ ๋น์ ํญ์ ์ธก์ ํ์๋ค(Fig.
9(a)). ์ด ๊ฒฝ์ฐ์ ๋ง์ฝ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ์ ํ ์ธต ๋๊ป๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ์ ์ฌ์ ํ ์ผ์ ํ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๋ํ๋ธ๋ค๋ฉด ํ์ธต์ฌ์ ํ๋ถ ์๋ฐ์ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ์ธก์ ๋๋ค๋
๋ ๋ฒ์งธ ๊ฐ์ค์ด ์ณ์ง ์๋ค๋ ์ฌ์ค์ ์ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ฉฐ, ํ์ธต์ฌ์์ ์ข์ ๊ฐ๊ทน()์ด ์ถฉ์ ์ฑ์ ๊ฒฐ์ ํ๋ค๋ ์ฒซ ๋ฒ์งธ ๊ฐ์ค์ด ์ณ๋ค๊ณ ๋ณผ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ํ, ์ฒซ ๋ฒ์งธ ๊ฐ์ค์ด ์ณ์ ๊ฒฝ์ฐ์ ์ถ๊ฐ ์คํ์ผ๋ก ๋ฐ๋๋ก ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๋์ ์ฌ์์ด
ํ๋ถ์ ์กด์ฌํ๊ณ ํ์ธต์ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๋ฎ์ ์ ํ ์ธต์ด ์กด์ฌํ๋ ๊ฒฝ์ฐ ์ ํ ์ธต์ ๋๊ป์ ๋ฐ๋ผ ์ธก์ ๋๋ ์ถฉ์ ์ฑ๊ณผ ๋น์ ํญ์ ์ดํด๋ณด์๋ค(Fig. 9(b)). ์๋ํ๋ฉด,
์ด๋ฌํ ๋ฐ๋์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ถฉ์ ์ฑ ํ์ฌ์ ํ์ฉ์ฑ์ด ์๋์ง ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์ดํด๋ณด๊ธฐ ์ํด์์ด๋ค.
|
Fig. 10. Measured Resistivity and Chargeability with Increase of the Clay Thickness
|
|
|
Fig. 11. Measured Chargeability At Each Electrical Current Flow Line
|
ํ์ธต์ฌ์ ํ๋ถ์ ์กด์ฌํ๋ ์ ํ ์ธต์ ๋๊ป์ ๋ฐ๋ฅธ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ(Figs. 10(a) and 10(b)), ์ ํ ์ธต ๋๊ป๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ถฉ์ ์ฑ์ ์ผ์ ํ๊ฒ
๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ๊ฐ์ํ์๋ค. ์ด๋ก๋ถํฐ ์ถฉ์ ์ฑ์ ํ์ธต์ฌ์์ ์ํด ๊ฒฐ์ ๋๋ค๋ ์ฒซ ๋ฒ์งธ ๊ฐ์ค์ด ์ณ๋ค๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์๋ค(๋ฐ๋ฉด, ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ํ๋ถ
์ง๋ฐ์ ์ํ๋ฅผ ์ ๋ฐ์ํ๊ณ ์๋ค). ์ด๋ก๋ถํฐ ์ถฉ์ ์ฑ์ Eq. (7)์ ๋ํ๋ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ์๋์ ์ผ๋ก ๊ฐ์ฅ ์ข์ ๊ฐ๊ทน()์ด ์ถฉ์ ์ฑ์ ๊ฒฐ์ ํ๋ ๋ณ์๊ฐ ๋๋ค๋ ๊ฒ์ ์ ์
์ฆํ๊ณ ์๋ค๊ณ ํ๋จ๋๋ค. ๋ฎ์ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๊ฐ์ง ์ ํ ์ธต์ด ์๋ถ์ ์กด์ฌํ๋ ๊ฒฝ์ฐ์ ๋ํ ์คํ๊ฒฐ๊ณผ(Fig.
10(c) and 10(d)), ์ถฉ์ ์ฑ๊ณผ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ ๋ชจ๋ ์ ํ ์ธต์ด ๋๊บผ์์ง์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ์ํ์๋ค. ์ด ์ฌ์ค๋ก๋ถํฐ, ์ ํ๊ฐ ํ๋ ๊ฐ๊ฐ์ ๊ฒฝ๋ก(current
flow line)์์, ๊ฒฝ๋ก๊ฐ ์ ํ ์ธต ๋ด๋ถ์ ํ์ฑ๋๋ ๊ฒฝ์ฐ ์ ํ ์ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ์ธก์ ์ด ๋๊ณ , ์ ๋ฅํ๋ฆ ๊ฒฝ๋ก๊ฐ ๋ ๋ฉ๋ฆฌ ํ์ฑ๋์ด ์ฌ์์ ๋๋ฌํ๋ ๊ฒฝ์ฐ
์ฌ์์ ๋์ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ์ธก์ ๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Type 3 ์คํ์ผ๋ก๋ถํฐ, ์ถฉ์ ์ฑ์ ์ ํ๊ฐ ์๋ฐ ๋ด๋ถ๋ฅผ ํ๋ฅด๋ ๊ฐ๊ฐ์ ๊ฒฝ๋ก๋ค์ ์ํด์ ๊ฒฐ์ ๋๋ฉฐ, ๊ฐ ๊ฒฝ๋ก์ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๊ฐ ๊ฒฝ๋ก ์์ ์กด์ฌํ๋ ์ข์ ๊ฐ๊ทน()์ ์ํด ๊ฒฐ์ ๋๋ค๊ณ ํ๋จ๋๋ค(Fig. 11). ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๋์ ์ฌ์์ด ์ ๊ทน์ ๊ฐ๊น์ด ์๋ถ์ ์กด์ฌํ๋ ๊ฒฝ์ฐ์๋, ๋ชจ๋ ๊ฒฝ๋ก๊ฐ ์ฌ์์ ํต๊ณผํ๊ฒ ๋์ด์์ผ๋ฏ๋ก
์ฌ์์ ์ข์ ๊ฐ๊ทน์ ์ํด ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๊ฒฐ์ ๋๋ฉฐ(Fig. 11(a)), ๋ฐ๋๋ก ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๋ฎ์ ์ ํ ๊ฐ ์๋ถ์ ์กด์ฌํ๋ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ ํ ๋ด๋ถ๋ฅผ ์ง๋๋ ๊ฒฝ๋ก๋
์ ํ ์ ์ถฉ์ ์ฑ์ด, ์ฌ์๊น์ง ํ๋ฆ์ด ๋๋ฌํ๋ ๊ฒฝ๋ก๋ ์ฌ์์ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๋ฐ์์ด ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ ํ ๋๊ป๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ผ๋ก
ํ๋จ๋๋ค(Fig. 11(b)). ๊ฒฐ๊ตญ ์ถฉ์ ์ฑ์ Eq. (7)์ ๋ํ๋ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ์๋์ ์ผ๋ก ๊ฐ์ฅ ์ข์ ๊ฐ๊ทน์ ํฌ๊ธฐ()๊ฐ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๊ฒฐ์ ํ๋ค๋ ์ฌ์ค์ ์ ์
์ฆํ๊ณ ์๋ค๊ณ ํ๋จ๋๋ค.
5. ๊ฒฐ ๋ก
์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์๋ฐ ์ํ๊ฐ ์ ๋๋ถ๊ทน์ ์ํ ์ ํ ์ถฉ์ ์ฑ๊ณผ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์ดํด๋ณด์๋ค. ์ด๋ก ์ฐ๊ตฌ์์ ์ถฉ์ ์ฑ๊ณผ ์ด์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๋ณ์๋ค
์ฌ์ด์ ๊ด๊ณ์์ ์ ๋ํ๊ณ , ๋ณ์ ๋ฏผ๊ฐ๋ ๋ถ์์ ํตํด ์ถฉ์ ์ฑ ์ฃผ์ ์ํฅ ์ธ์๋ฅผ ํ์
ํ์๋ค. ์ค๋ด ์คํ์์๋ ์๋ฐ ์ ๋ฆฌ๋๋ฅผ ์ถ์ ๋ชจ์ฌํ์ฌ, ์ ๋ฆฌ ํ์
ํฌ๊ธฐ์ ๊ฐ๊ทน์ ์ผ๋ ๋ฐ ์ ๋ฆฌ๋ ์์น ๋ณํ์ ๋ฐ๋ผ ์ถฉ์ ์ฑ๊ณผ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ์ธก์ ํ์๋ค. ๋ํ, ์ถฉ์ ์ฑ์ ๋ํ ์คํ๊ฒฐ๊ณผ์ ์์ธ์ ์ ํํ ํ์
ํ๊ณ ์ ๋ณตํฉ์ง์ธต์
๊ตฌ์ฑํ์ฌ ์ ํ ์ธต ๋๊ป ๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ์ ์ดํด๋ณด์๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ๋ก๋ถํฐ ์ป์ ๊ฒฐ๋ก ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
(1)์ถฉ์ ์ฑ ๋งค๊ฐ๋ณ์์ ๋ํ ๋ฏผ๊ฐ๋ ๋ถ์์์, ์ถฉ์ ์ฑ์ ๊ฐ์ฅ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ฃผ์ ์ธ์๊ฐ ์ข์ ๊ฐ๊ทน์ ํฌ๊ธฐ()๋ผ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก๋ถํฐ, ์ฌ์์ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ์ ํ ์ ์ถฉ์ ์ฑ๋ณด๋ค ๋งค์ฐ ๋๊ฒ ๋ํ๋๋ ๊ฒ์ ํ ์ฌ๋ณด๋ค ์์์ด ์ข์ ๊ฐ๊ทน์ ํฌ๊ธฐ()๊ฐ ํจ์ฌ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ผ๊ณ ํ๋จ๋๋ค.
(2)์ ๋ฆฌ ํ์ ํฌ๊ธฐ ๋ฐ ์ ๋ฆฌ๋ ์์น ๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์คํ์ผ๋ก๋ถํฐ, ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ์ ํ์ฌ์์ญ์ ์กด์ฌํ๋ ๋ฌผ์ง๋ค์ ๋น์ ํญ๊ณผ ๊ทธ๊ฒ์ด ์ฐจ์งํ๋ ๋ถํผ์ ์ํด ๊ฒฐ์ ๋๋
๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ์ ๋ฆฌ ํ์๋ฅผ ์๋์ ์ผ๋ก ๋ฎ์ ๋น์ ํญ์ ๊ฐ์ง ๋ฌผ ๋๋ ์ ํ ๊ฐ ์ฑ์ฐ๋ฉด ๋น์ ํญ์ด ๊ฐ์ํ๋ฉฐ, ํ์ ํฌ๊ธฐ๊ฐ ์ฆ๊ฐํ์ฌ ์ ๋น์ ํญ ๋ฌผ์ง์ด ์ฐจ์งํ๋
๋ถํผ๊ฐ ์ฆ๊ฐํ์ฌ๋ ๊ฐ์ํ๊ฒ ๋๋ค. ๋ฐ๋ฉด, ์ ๋ฆฌ๋๊ฐ ์ ๊ทน์ผ๋ก๋ถํฐ ๋ฉ์ด์ง๋ฉด ํ์ฌ์์ญ์ ์๋์ ์ผ๋ก ๋น์ ํญ์ด ํฐ ์ ์ ์์ด ์ฐจ์งํ๋ ๋ถํผ๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ฏ๋ก ๋น์ ํญ์ด
์ฆ๊ฐํ์๋ค.
(3)๊ฐ๊ทน์ ์ผ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์คํ์ผ๋ก๋ถํฐ, ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ ํ์ฌ์์ ์ง๋ฐ์ด ํด์๋ก ํฌํ๋๋ ๊ฒฝ์ฐ ๋ฎ์ ๋น์ ํญ์ ๋ํ๋ผ ๊ฒ์ด๋, ์ด๊ฒ์ด ํด์๋ก ์ธํ ๊ฒ์ธ์ง ์ง๋ฐ
๊ฐ๊ทน๋ฅ ์ฆ๊ฐ๋ก ์ธํ ๊ฒ์ธ์ง ํ๋จ์ด ์ด๋ ค์ธ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ถฉ์ ์ฑ์ ์๋ฐ ํ์ํน์ฑ์ด๋ ๊ฐ๊ทน๋ฅ ์ ๋ฌธ์ ๊ฐ ์๋๋ผ ์ข์ ๊ฐ๊ทน()์ ์ํด ๊ฒฐ์ ๋๋ฉฐ ๊ฐ๊ทน์์ ์ผ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๋ฎ์์ง๋ฏ๋ก, ์ง๋ฐ ํด์ ์นจํฌ ์ฌ๋ถ๋ฅผ ํ๋จํ๋๋ฐ ์ ์ฉํ๊ฒ ํ์ฉ๋ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ผ๊ณ ํ๋จ๋๋ค.
(4)๋ณตํฉ์ง์ธต์์์ ์คํ๊ฒฐ๊ณผ๋ก๋ถํฐ, ์๋ฐ ์ ์ฒด์ ์ถฉ์ ์ฑ์ ์๋ฐ ๋ด ์ ํ๊ฐ ํ๋ฅด๋ ๊ฐ๊ฐ์ ๊ฒฝ๋ก(current flow line)์์ ๊ฒฐ์ ๋๋ ์ถฉ์ ์ฑ์ด
๋ณตํฉ์ ์ผ๋ก ๋ฐ์๋์ด ๋ํ๋๋ฉฐ, ๊ฐ ๊ฒฝ๋ก์์์ ์ถฉ์ ์ฑ์ ๊ฒฝ๋ก ์์ ์ข์ ๊ฐ๊ทน()์ ์ํด ๊ฒฐ์ ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
(5)๋ํ, ๋ณตํฉ์ง์ธต์์ ์ ๊ธฐ๋น์ ํญ ํ์ฌ ์ ํ์ฌ์ฌ๋ ์ฆ๊ฐ(์ ๋ฅ ์ ๊ทน ๊ฐ๊ฒฉ ์ฆ๊ฐ ์)์ ๋ฐ๋ผ ๋น์ ํญ์ด ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฝ์ฐ ์๋ฐ์ํ๊ฐ ์ํธํ์ฌ ๊ฐ๊ทน๋ฅ ์ด ์์์
๋๋ฌธ์ธ์ง ์๋๋ฉด ์๋์ ์ผ๋ก ๋จ๋จํ ๋ค๋ฅธ ์์ข
์ด ์กด์ฌํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ธ์ง ๊ทธ ์์ธ์ ๋ถ๋ช
ํ๊ฒ ์ ์ ์์ผ๋, ์ถฉ์ ์ฑ ํ์ฌ๋ฅผ ๋๋ฐํ๋ฉด ์ด๋ฅผ ์ข ๋ ๋ช
ํํ ๊ตฌ๋ถํ
์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค. ํ์ฌ์ฌ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ์ ์ถฉ์ ์ฑ์ด ์ฆ๊ฐํ๋ค๋ฉด ์๋์ ์ผ๋ก ๋จ๋จํ ์์ข
์ด ํ๋ถ์ ์กด์ฌํ๋ค๊ณ ์์ํ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค. ์ถฉ์ ์ฑ์ ์๋ฐ์
ํ์์ํ(๊ฐ๊ทน๋ฅ ๋ณํ)๋ณด๋ค ์ข์ ๊ฐ๊ทน()์ ์ํด ๋ณํํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค.