1. ์ ๋ก
์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์ ๊ธฐํ๋ณํ๋ ๋น ๋ฅด๊ฒ ์งํ๋๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, 2010๋
9์ ์์ธ์ง์ญ์ ํญ์ฐ1)์ ๋ค์ํด 2011๋
7์ ๋ง ์๋๊ถ ์ง์ญ์ ํญ์ฐ2)๊ฐ ์๋ง์ ์ธ๋ช
๊ณผ ์ฌ์ฐํผํด๋ก ์ด์ด์ง๋ ๋ฑ ์์ฐ์ฌํด๋ก ์ธํ ํผํด ๋ํ ๋ํํ๋๊ณ ์๋ค. ์ง๋ 100๋
๊ฐ ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ 6๋ ๋์ ํ๊ท ๊ธฐ์จ ์์นํญ์ 1.7โ๋ก
์ธ๊ณ ํ๊ท ๊ธฐ์จ ์์นํญ 0.74โ3)๋ฅผ ํฌ๊ฒ ์ํํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ(NIMR, 2009), ํญ์ฐ๊ด๋ จ ์์ฐ์ฌํด๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๊ธฐ์กด ๋ ยท์ด์ด์ง์ญ์ ๊ตญํ๋์๋ ์์ฐ์ฌํด ํผํด์ง์ญ์ ๋์์ง์ญ์ผ๋ก ํ์ฐ๋๊ณ ์๋ค. ์ด๋ฅผ ๋ฐ์ํ๋ฏ ํํ์ ํญ์ค, ์ด์์ ์จยท๊ณ ์จ, ์ง์คํธ์ฐ, ํํ, ํฉ์ฌ ๋ฑ ์์ฐ์ฌํด๋ก ์ธํ ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ ํผํด ๊ท๋ชจ ๋ํ 2008๋
๋ถ๋ณ๊ฐ๊ฒฉ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก 90๋
๋ ์ฝ 7์ฒ์ต์์ 2000๋
๋์๋ ์ฝ
2์กฐ 3์ฒ์ต์ผ๋ก ๊ธ์ฆํ์๊ณ (SERI, 2010), ๊ธฐํ๋ณํ ๋ฐ ์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฌ์ฐํผํด ๊ธ์ฆ ์ถ์ธ๋ ๊ฐ๊น์ด ๋ฏธ๋์ ๋์ฑ ์
ํ๋์ด 2100๋
์ ์ด๋ฅด๋ฉด ๊ธฐ์์ด๋ณ์
๋ฐ๋ฅธ ๊ฒฝ์ ์ ํผํด๊ฐ ์ธ๊ณ GDP์ ์ฝ 5~20%์ ๋ฌํ ๊ฒ์ผ๋ก ์์๋๊ณ ์๋ค(Stern, 2006).
์ด์ ๊ฐ์ ๊ธฐํ๋ณํ ๋ฌธ์ ์ ์ฌ๊ฐ์ฑ์ ์ธ์ํ์ฌ ๊ตญ๋ดยท์ธ ๋์๊ณํ๊ด๋ จ ํ๊ณ์ ์ ๋ถ๋ ์ฌํยท๊ฒฝ์ ยทํ๊ฒฝ์ธก๋ฉด์ ๊ณ ๋ คํ ์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ๊ฐ๋
์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์ํ๋์, ์ ํ์ ๋
น์๋์ ๋ฑ ์ด์๊ธฐํ์ ๋์ฒํ๊ธฐ ์ํ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํ๋ฐํ ์งํํด์๋ค(Kang et al.,
2010; MLTM, 2009; Song, 2009; Lee, 2009; MOV, 2007 ๋ฑ). ํ์ง๋ง ์ง๊ธ๊น์ง์ ์ด์๊ธฐํ ๊ด๋ จ ๊ตญ๋ด ๋์๊ณํ๋ถ์ผ์
๋์ฒ๋ ์ด์๊ธฐํ์ ์์ธ์ธ ์จ์ค๊ฐ์ค ๋ฐฐ์ถ์ ๊ฐ์ถํ๊ณ ๋์๊ฐ๋ฐ๋ก ๊ต๋๋ ์ํ๊ณ๋ฅผ ๋ณต์ํ๋ ๋ฐ ์ค์ ์ ๋๊ณ ์ถ์ง๋์ด ์์ผ๋ฉฐ, ์ด์๊ธฐํ๋ก ์ธํ์ฌ ์ด๋ฏธ ์ง๋ฉดํ๊ณ
์๋ ์ฌํด์ ๋ํ ๊ณ ๋ ค๋ ์๋์ ์ผ๋ก ๋ถ์กฑํ์๋ค. ๋ฐ๋ฉด ํ์ฌ์ ๋ฐฉ์ฌ๋์ฑ
์ ์๋ฆฌยท์๋ฌธํ๊ณผ ๊ฐ์ ๋ฐฉ์ฌ๊ด๋ จ ๊ณตํยท๊ธฐ์ ๊ณผ ๋ ๋ฐ ์ ๋ฐฉ๊ณผ ๊ฐ์ ์์ค ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ ๊ฐ๋์ด ์๋ค. ํ์ง๋ง ์ด์ ๊ฐ์ ํ์ฌ์ ๋ฐฉ์ฌ๋์ฑ
์ ํ๊ฒฝยท์ํ๊ณ๋ ๋ฌผ๋ก , ์์ฐ์ฌํด๋ก ์ธํ ๋ถํ๋ฑํ ์ธ๋ฌธ์ฌํ์ ์ํฅ, ํ ์ง์ด์ฉ ๋ฑ ๊ด๋ จ๋ถ์ผ์ ๋ํ ๊ณ ๋ ค๊ฐ ๋ถ์กฑํ์ฌ ๊ฐ์๋ก ๋ํํ ๋์ด๊ฐ๊ณ ์๋ ์ด์๊ธฐํ์๋์
์ฌํด์ ํจ์จ์ ยทํญ๊ตฌ์ ์ผ๋ก ๋์ฒํ๋ ๋ฐ ํ๊ณ๋ฅผ ๋๋ฌ๋ด๊ณ ์๋ค๊ณ ์ธ์๋๊ณ ์๋ค(Zandraryaa, 2011). ์ด์ ๊ฐ์ ๋ฌธ์ ์ธ์์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ธฐํ๋ณํ ์๋๋ฅผ
๋ง์ ๊ณตํยท์์ค์ค์ฌ์ ๊ตฌ์กฐ์ ์ธ ๋ฐฉ์ฌ๋์ฑ
๊ณผ ๋๋ถ์ด ์ ํ์ ๋
น์๋์์์ ์ฐ๊ณ ์์ ๋์๊ณํ์ ๋์์ด ํฌํจ๋ ํญ๊ตฌ์ ์ด๊ณ ์ข
ํฉ์ ์ธ ๋ฐฉ์ฌ ๋
ธ๋ ฅ์ ํ์์ฑ์ ์ ๊ฐํ๊ธฐ ์ํ
์ด๋ก ์ ํ ๋๋ฅผ ์กฐ์ฑํ๊ณ ์ ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํ์ฌ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ 2์ฅ๊ณผ ์ 3์ฅ์์ ๊ธฐ์กด์ ์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ ๋ฐ ์ ํ์๋
น์๋์์ ๊ฐ๋
์ ๊ณ ์ฐฐํ๊ณ ์์ฐ์ฌํด๊ด๋ จ ๋ฐฉ์ฌ
๊ฐ๋
๋ฐ ๊ตญ์ธ ๋ํฅ์ ํ์
ยท๋ถ์ํจ์ผ๋ก์จ ์ 4์ฅ์์๋ ์์ฐ์ฌํด๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๊ฐ๋
์ ์ฌ์ ๋ฆฝํ๊ณ ์ ํ๋ค.
2. ์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ ๋ฐ ์ ํ์๋
น์๋์ ๊ฐ๋
๊ณ ์ฐฐ
์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ(Sustainability) ๋๋ ์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ(Sustainable De-vel-opment) ๊ฐ๋
์ ๋๋๋ ํฉ๋ฆฌ์ ๋ค์์ฑ์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ ํฌ์คํธ๋ชจ๋๋์ฆ(Postmodernism)์ ์ถํ์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ๊ณ ์๋ค. 19์ธ๊ธฐ
ํ๋ฐ๊ณผ 20์ธ๊ธฐ ์ด๋ฐ์ ๋๋๋ ๋์๋ฌธ์ ๋ฅผ ํด๊ฒฐํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ ๋์ ํฉ๋ฆฌ์ฑ ๊ธฐ๋ฐ์ ๋ชจ๋๋์ฆ(Modernism) ์ฌ์กฐ ์์ ๋์๊ณํ์ ๊ฐ๋ฐ์งํฅ์ฃผ์์ ์๋์ฐจ
์ค์ฌ์ ๊ณต๊ฐ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ์ฐฝ์กฐํ๋ฉฐ ๋์๊ณต๋์ฒด ๋ฐ ํ๊ฒฝ์ ํ๊ดด๋ฅผ ๊ฐ์ํ ์ํค๋ ๋ฑ ๋ ๋ค๋ฅธ ๋์๋ฌธ์ ๋ฅผ ์ผ๊ธฐํ์๋ค. ์ด๋ฅผ ํด๊ฒฐํ๊ณ ์ ๊ฐ์น์ ๋ค์์ฑ๊ณผ ์ ํต์ ์ค์ํ๋
ํฌ์คํธ๋ชจ๋๋์ฆ์ ์ ์ฐํ ์ฌ๊ณ ๋ ๋ด์ด๋ฒ๋์ฆ(New Urbanism)๊ณผ ๊ฐ์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ๋์๊ณํ์ ์ถํ์ ๋ฌผ๋ก ํ๊ฒฝ๋ณด์กดยท๊ฐ์ ์ ์ฐ์ ์ํจ๊ณผ ๋์์ ๊ฒฝ์ ์ (Economic) ๊ฐ๋ฐ๊ณผ ์ฌํ์ ์(Social) ์คํ์ ์ค์์ฑ์ ๊ฐ์กฐํ๋ ์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ ๊ฐ๋
์ ํ์์ผ๋ก ์ด์ด์ก๋ค(Newman and Kenworthy, 1999).
2.1 ์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ ๊ฐ๋
์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๊ฐ๋
์ โ์ธ๋ฅํ๊ฒฝ(Human Environment)โ์ ์ฃผ์ ๋ก 1972๋
์คํกํ๋ฆ(Stockholm)์์ ๊ฐ์ต๋ ์ ์ํ์(UN Conference)๋ฅผ
ํตํด์ ์ต์ด๋ก ์ธ๊ธ๋์๋ค. ํ๊ฒฝ์ด๋๊ฐ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ ์๋ ์ด๊ธฐ ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ ๊ฐ๋
์ ์ฃผ๋ก ๋๊ธฐ์ค์ผ ๋ฐ ์์ฐ์์ ๊ณ ๊ฐ๊ณผ ๊ฐ์ ์ธ๊ณ์ ํ๊ฒฝ๋ฌธ์ ๋ก๋ถํฐ ์ง๊ตฌ์
๋ฏธ๋์ธ๋๋ฅผ ๋ณดํธํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๊ฐ๋ฐ๊ฐ๋
๊ณผ ๋๋ฆฝํ๋ ํ๊ฒฝ๋ณดํธยท๋ณด์กด์ ๊ฐ๋
์ ๋จธ๋ฌผ๋ ๋ค. ํ์ง๋ง ๊ฐ๋ฐ๊ฐ๋
๊ณผ์ ๋๋ฆฝ์ ์ ์ง๊ตญ์ ์ ์ธํ ์ 3์ธ๊ณ ๊ตญ๊ฐ๋ค๋ก๋ถํฐ์ ํธ์์ ์ป๋๋ฐ ์คํจํ์๊ณ ์ด๋ฅผ ์ธ์ํ UN์ 1983๋
WECD(World Commission on Environment and Development)๋ฅผ ์ฐฝ์ค, ํ๊ฒฝ๋ณดํธ์ ๊ฐ๋ฐ ๊ฐ์ ๊ฐ๋ฑ์ ํด์ํ๊ณ ์ ๋
ธ๋ ฅํ์๋ค.
์ด์ ๊ฐ์ ๋
ธ๋ ฅ์ โ์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ(Sustainable Development)โ์ด๋ผ๋ ์ฉ์ด๋ฅผ ์ต์ด๋ก ์ฌ์ฉํ โ๋ธ๋ฃฌํธ๋ํธ๋ณด๊ณ ์(Brundtland Report)โ์
1987๋
๋ฐ๊ฐ์ผ๋ก ์ด์ด์ก์ผ๋ฉฐ, ์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ ๊ฐ๋
์ 1992๋
โ๋ฆฌ์ฐ์ง๊ตฌ์ ์ํ์(Earth Summit in Rio de Janeiro)โ๋ฅผ ํตํ์ฌ
๋ง์นจ๋ด ๊ณต์์ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๋ฉฐ ๊ฐ๋ฐ๊ณผ ๋ณด์กด์ ์กฐํ๋ฅผ ์ํ โ์ธ๊ณ์ ์น(World Politics)โ์ ํ๋ก์ ์๋ฆฌ๋งค๊นํ๊ฒ ๋๋ค.
ํ์ง๋ง ์ธ๊ณ์ ์น์ ํ์ ๋จธ๋ฌผ๋ ์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ์ ๊ฐ๋
์ด ๋์๊ณํ ์ฌ์กฐ ํน์ ์ด๋ก ์ผ๋ก ๋ฐ์ ํ๋ ๋ฐ๋ ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ ๊ฐ๋
์ ์ฌํ์ ์์ ์ธก๋ฉด์ ํฌํจ์ํค๊ณ ์ ์๋ํ
Scott Campbell๊ณผ ๊ฐ์ ๊ณํ๋ถ์ผ ํ์๋ค์ ๋
ธ๋ ฅ์ด ํฌ๊ฒ ๊ธฐ์ฌํ์๋ค. Campbell(1996)์ ๊ธฐ์กด ์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ ๊ฐ๋
์ ๋์๊ณํ์ ์ ๋ชฉ์ํค๋ฉฐ
์ฌํ์ ์ ๊ตฌํ๊ณผ ํ๊ฒฝ๋ณดํธ, ๊ฒฝ์ ๊ฐ๋ฐ์ด๋ผ๋ 3๋ ๊ณํ ๋ชฉํ๋ฅผ ์ฐ๊ณยท์ค์ ํ์๊ณ , ์๋ก ๋ค๋ฅธ ๋ชฉํ ์ถ๊ตฌ๋ก ์ธํ ๊ฐ๋ฑ์ ์ธ์๊ณผ ๊ฐ๋ฑ ํด๊ฒฐ์ ์ํ ์กฐ์จยท์ค์ฌ๋ ๋ฌผ๋ก ์๋ก์ด ๊ธฐ์ ยท์ง์ ๋ชจ์์ ์ค์์ฑ์ ๊ฐ์กฐํ์๋ค. ์ฆ, ๋์๊ณํ์ ์์ด์์ ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ ๋๋ ์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ์ ๊ณผ๊ฑฐ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ๋์ํํ(Van der Ryn and Calthorpe,
1991) ๋๋ ์์์์ฐ(Duerr 1985; Turner, 1983)์ ๋ํ ๋ญ๋ง์ ํฅ์๋ฅผ ๊ทผ๊ฑฐ๋ก ํ ๊ณผ๊ฑฐ๋ก์ ํ๊ท๊ฐ ์๋ ์ํธ๊ฐ์ ๊ฐ๋ฑ์ ํด๊ฒฐํด
์ค ์ ์๋ ์๋ก์ด ํด๊ฒฐ์ฑ
์ ์ฐพ๊ธฐ ์ํ ์น์ดํ ๋
ธ๋ ฅ์ ํตํ์ฌ ๊ตฌ์ฒดํ ๋ ์ ์๋ค๊ณ ์ฃผ์ฅํ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ต๊ทผ 21์ธ๊ธฐ๋ฅผ ๋ง์ดํ๋ฉฐ ๋ณธ๊ฒฉํ๋ ์ ํ์๋
น์๋์๋
์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ์ ์ํ ์ด๋ฌํ ์น์ดํ ๋
ธ๋ ฅ์ ์ผํ์ผ๋ก ์ธ์๋ ์ ์๋ค.
2.2 ์ ํ์๋
น์๋์ ๊ฐ๋
|
Fig. 1. Three Main Goals of Sustainable Urban Planning and Three Types of Associated Conflicts (Campbell, 1996. Redrawn)
|
21์ธ๊ธฐ๋ฅผ ์ ์ด๋ค๋ฉฐ 20์ธ๊ธฐ ๋ง์ ์ธ๊ณ์ ํ๊ฒฝ๋ฌธ์ ๋ ๋ ๋ค๋ฅธ ์์์ ๋ ๊ฒ ๋๋ค. ํ๊ฒฝ์ค์ผ๊ณผ ์์๊ณ ๊ฐ์ด๋ผ๋ ๊ธฐ์กด์ ๋ฌธ์ ์ ๋ํ์ฌ ์ธ๊ณ๋ ํ๊ฒฝํ๊ดด๋ก ์ธํ
๊ธฐํ๋ณํ(Climate Change)์ ์ํ์ ์ง๋ฉดํ๊ฒ ๋๋ค. ๊ธฐ์กด โ์ธ๊ณ์ โ ๋ฌธ์ ๋ก๋ง ์ธ์๋์๋ ํ๊ฒฝํ๊ดด์ ์ํฅ์ด ํด์๋ฉด ์์น์ผ๋ก ์ธํ ๊ตญํ ๋ฉด์ ์
์์ค, ์์ฐ์ฌํด์ ๊ธ์ฆ๊ณผ ๋ํํ๋ก ์ธํ ๊ฒฝ์ ์ ํผํด์ ๊ฐ์ค ๋ฑ โ์ง์ญ์ โ ๋ฌธ์ ๋ก ์ ํ๋์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ฅผ ์ธ์ํ ๊ตญ์ ์ฌํ๋ 1997๋
โ๊ตํ ์์ ์(Kyoto
Protocol)โ๋ฅผ ํตํด ์ ์ง๊ตญ์ ๋์์ผ๋ก ์จ์ค๊ฐ์ค ๊ฐ์ถ์ ์๋ฌดํํ๋ ๋ฑ ํ๊ฒฝ์ ๋ํ ์ ๊ทน์ ๊ณ ๋ ค ์์ด๋ ์ง์์ ์ธ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ๋ด๋ณดํ ์ ์๋ ์ํฉ์
์ง๋ฉดํ๊ฒ ๋์๋ค. ์ด๋ฌํ ์๋์ ์ํฉ์ ๋์๊ณํ์ผ๋ก ํ์ฌ๊ธ ๊ธฐ์กด์ 3๊ฐ์ง ์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ ๋ชฉํ ์ค ํ๊ฒฝ๋ณดํธ์ ๊ฒฝ์ ๊ฐ๋ฐ์ด๋ผ๋ 2๊ฐ์ ๋ชฉํ๋ฅผ ๋์์ ์ถ๊ตฌํ๋ฉด์
๋ฐ์ํ๋ โ์์๊ฐ๋ฑ(Resource Conflict)(Fig. 1. ์ฐธ๊ณ )โ ์ฆ, ์จ์ค๊ฐ์ค ๊ฐ์ถ์ ์ฃผ์์ ์ ๋๊ฒ ํ์๊ณ ์ด๋ ์ ํ์๋
น์๋์ ๊ฐ๋
์
ํ์์ผ๋ก ์ด์ด์ก๋ค.
21์ธ๊ธฐ๋ก ์ ์ด๋ค๋ฉฐ ๋ณธ๊ฒฉํ๋ ์ ํ์๋
น์๋์๋ ๋ํ์ ์จ์ค๊ฐ์ค์ธ ์ด์ฐํํ์์ ๋ฐฐ์ถ์ ์ต์ํ ์ต์ ํ๊ณ ๋ถ๊ฐํผํ๊ฒ ๋ฐ์ํ ์ด์ฐํํ์์ ๊ฒฝ์ฐ ๋
น์งํ์ถฉ ๋ฐ
์ํ๊ณ๋ณต์์ ํตํ์ฌ ํก์ํ๋ ๊ฒ์ ๋ชฉํ๋ก ํ๊ณ ์๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ๋ชฉํ๋ฅผ ๋ฌ์ฑํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋ณตํฉ์ ํ ์ง์ด์ฉ ๋ฐ ๋์ค๊ตํต์ค์ฌ ๊ตํต๊ณํ ๋ฑ ์ ํ์๋
น์๋์๋
ํฌ์คํธ๋ชจ๋๋์ฆ ์๋์ ๋์๊ณํ์ฌ์กฐ์ธ ๋ด์ด๋ฒ๋์ฆ๊ณผ ์ํ๋์4), ์ด๋ฒ๋น๋ฆฌ์ง, ์ปดํฉํธ์ํฐ ๋ฑ๊ณผ ๊ทธ ๊ณํ์์๋ฅผ ๊ณต์ ํ๊ณ ์๋ค. ํ์ง๋ง ์ ํ์๋
น์๋์์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ตฌ์ฒด์ ์ธ ์ด์ฐํํ์ ์ ๊ฐ ๋ชฉํ์๋์ ์์์ํ ๋ฐ ์ ยท์ฌ์์๋์ง์ ์ ๊ทน ํ์ฉ, ์์ฐ์ฌํด ์๋ฐฉ, ์นํ๊ฒฝ์ฐ์
๊ตฌ์กฐ๋ก์ ๊ฐํธ ์ค์์ฑ ๋ฑ์ ๊ฐ์กฐํ๊ณ ์๋ค๋ ์ ์์ ์ฐจ๋ณ์ฑ์ ์ง๋๊ณ ์๋ค. ๊ตญ๋ด์ ๊ฒฝ์ฐ ์ ์ธ์ ์๋ฏธ์ ํ์์ ๊ฐ์ด ์๋ ์์นํ๋ ์ ๊ฐ ๋ชฉํ๋ฅผ ๋ฌ์ฑํ๊ธฐ ์ํ์ฌ
ํฌ๊ฒ 5๊ฐ์ง์ ์ ํ์๋
น์๋์ ๊ณํ์์๊ฐ ์ฐ๊ตฌยท๊ฐ๋ฐ๋์๋๋ฐ, ์ด๋ ํ์์ ๊ฐ์ ์ํ ์นํ๊ฒฝํ ์ง์ด์ฉ๊ณผ ๋
น์๊ตํต์ฒด๊ณ, ์๋์งํจ์จํ, ์์์ํ์ ๋ฌผ๋ก ํ์ํก์๋ฅผ ์ํ ์์ฐ์ํ๋ณต์ ๋ฑ์ ํฌํจํ๋ค(Kang
et al., 2010). ํ์ง๋ง ์ ํ์๋
น์๋์์ ์ฃผ์ ๊ณํ์์์์ ์ ์ ์๋ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ์ ํ์๋
น์๋์๋ ๊ทธ ์คํ๊ณผ์ ์์ ์ฐ๋ฆฌ์ฌํ๊ฐ ํ์ฌ ์ง๋ฉดํ๊ณ
์๋ ์ด์๊ธฐํ๋ก ์ธํ ์์ฐ์ฌํด๋ก๋ถํฐ์ ์ํ์ ๋ํ ๋๋น๋ ๋ฏธํกํ ์ค์ ์ด๋ค. ๋น๋ก ์ฃผ์ ๋ชฉํ์์ ์์ฐ์ฌํด ์๋ฐฉ์ ๋ช
์ํ๊ณ ์์ผ๋ ์ด๋ ์ด๋๊น์ง๋ ๋น๋ฒํ
๋ํ ์์ฐ์ฌํด์ ์์ธ์ธ ์ด์๊ธฐํ๋ฅผ ์ฅ๊ธฐ์ ์ผ๋ก ๋ฐ๋ก์ก์์ผ๋ก์จ ์์ฐ์ฌํด๋ฅผ ์๋ฐฉํ๋ค๋ ์ฐจ์์ด๋ฉฐ ์ด์๊ธฐํ๋ก ์ธํ ๋์์ ์์ฐ์ฌํด์ ๋์ํ๊ธฐ ์ํ ํด๊ฒฐ๋ฐฉ์์
์ ์ํ๋ ๋ฐ๋ ํ๊ณ๋ฅผ ๋๋ฌ๋ด๊ณ ์๋ค. ๋ฐ๋ฉด ์ด์๊ธฐํ๋ก ์ธํ ์์ฐ์ฌํด์ ๋์ํ๊ธฐ ์ํ ๋์ยท๊ณต๊ฐ๊ณํ์ ์ ๊ทผ๊ณผ ๊ทธ ์ค์์ฑ์ ๋ํ ๊ณต๊ฐ๋ ํ์ฑ์ ์ต๊ทผ ๊ตญ์ ๋ฐฉ์ฌํ๊ณ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ด๋ค์ง๊ณ ์๋ค. ์ง์๊ฐ๋ฅํ ๊ฐ๋ฐ์ ์ํด์ ํ๊ฒฝ์ ๋ณด์กด์ ๋ฌผ๋ก ํ๊ฒฝ์ผ๋ก๋ถํฐ์
๋ณดํธ ๋ํ ์ค์ํ ๋ชฉํ๋ก ๋๋๋๊ณ ์๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ค์์ ์ด๋ฌํ ์ต๊ทผ ๋ฐฉ์ฌ๋ํฅ๊ณผ ์ด์ ๊ด๋ จ๋ ์ฌ๋ก๋ฅผ ๊ณ ์ฐฐํจ์ผ๋ก์จ ์ด์๊ธฐํ ์๋ ์์ฐ์ฌํด๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ์
๊ฐ๋
์ ์ฌ์ ๋ฆฝํ๊ธฐ ์ํ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ์ฉํ๊ณ ์ ํ๋ค.
3. ์์ฐ์ฌํด๊ด๋ จ ์ต๊ทผ ๋ฐฉ์ฌ ๊ฐ๋
๋ฐ ์ฌ๋ก
3.1 ๋ฐฉ์ฌ ๊ฐ๋
๋ฐ ์ต๊ทผ ๋ณํ
์ผ๋ฐ์ ์ธ ๋ฐฉ์ฌ(Hazard Mitigation)์ ๊ฐ๋
์ ํฌ๊ฒ ํ์์ ๊ฐ๋
๊ณผ ๊ด์์ ๊ฐ๋
์ผ๋ก ๋๋ ์ ์๋ค. ํ์์ ๊ฐ๋
์ ์ฌํด์ ๊ด๋ จ๋ โ๋น์์ฌํ๊ด๋ฆฌ์ ์ฐจ(Emergency
Management Cycle)โ5)์ 4๊ฐ์ง ๋จ๊ณยท์ ์ฐจ ์ค ํ ๊ฐ์ง๋ก ๊ท์ ๋ ์ ์์ผ๋ฉฐ(EMI, n.d.), ๊ด์์ ๊ฐ๋
์ โ์๋ช
ยท์ฌ์ฐํผํด ๋ฐ์ ๋ฐฉ์ง ๋ฐ ํผํด ๊ท๋ชจ ์ต์ํ๋ฅผ ์ํ ์ง์์ ์กฐ์นโ6)๋ก ์ดํดํ ์ ์๋ค. ์ฆ, ๊ด์์ ๊ฐ๋
ํ์์๋ ์ฌํด์ ํ๋ณ ์ฌ์ ์ทจ์ฝ์ฑ ํ๊ฐ๋ ๋ฌผ๋ก , ์ ๊ธฐ๋ ์ทจ์ฝ์ฑ์ ๋ฏธ์ฐ์ ๋ฐฉ์งํ๊ฑฐ๋ ๊ฒฝ๊ฐํ๊ธฐ ์ํ ๋ชจ๋ ์กฐ์น๋ฅผ
ํฌํจํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ํนํ ๋ฐฉ์ฌ ์กฐ์น๊ฐ ํน์ ์ฌํด ๋ฐ์ ํ ๊ฐ๊ตฌ๋์ด ํ์คํ ๋๋ค๋ฉด ์ด๋ ๋น์์ฌํ๊ด๋ฆฌ์ ์ฐจ ์์ โ๋ณต๊ตฌ(Recovery)โ๋จ๊ณ์ ํด๋นํ๋
๋ฑ, ๋น์์ฌํ๊ด๋ฆฌ์ ์ฐจ ์์ 4๋จ๊ณ ๋ชจ๋๋ฅผ ํฌํจํ๋ ํฌ๊ด์ ์ด๊ณ ์ข
ํฉ์ ์ด๋ฉฐ ์คยท์ฅ๊ธฐ์ ์ธ ์กฐ์นยท๋
ธ๋ ฅ์ผ๋ก ์ดํดํ ์ ์๋ค(Haddow and Bullock, 2003).
์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์์ฐ์ฌํด๊ด๋ จ ๋ฐฉ์ฌ ์กฐ์นยท๋
ธ๋ ฅ์ ํฌ๊ฒ ๊ตฌ์กฐ์ (Structural)๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ ๋น๊ตฌ์กฐ์ (Non-structural)๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถ๋๋ค(Wilson, 2009). ๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ํ์ํผํด๋ฅผ ๋๋นํ ์ ๋ฐฉ
ํน์ ๋ฐฐ์ํํ์ฅ ๊ฑด์ค ๋ฑ๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ฐฉ์ฌ์์ค์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๊ธฐ์ ์ ํด๊ฒฐ๋ฐฉ์์ ๋ชจ์ํ๋ ๊ฒ์ด๋ฉฐ, ๋น๊ตฌ์กฐ์ ๋์ฑ
์ ํ ์ง์ด์ฉ ์กฐ์ ๋ฐ ๊ด๋ จ๋ฒ ์ ์ , ์ฌํด๋ณดํ ๊ฐ์
์๋ฌดํ, ์๋ฏผ์ ๋ํ ์ฌํด๊ด๋ จ ํ๋ณดยท๊ต์ก ๋ฑ ์์ค์ค์ฌ ๋์ฑ
์ ์ ์ธํ ๋ชจ๋ ๋ฐฉ์ฌ๋์ฑ
์ ํฌํจํ๋ค. ๊ธฐ์กด์๋ ์ฃผ๋ก ์์ฐ์ฌํด๋ก๋ถํฐ ์ธ๊ฐ์ ์ ์ฃผ๊ณต๊ฐ์ ๋ณดํธํ๋ ๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ํฌ๊ฒ ์์กดํด ์์ผ๋,
์ต๊ทผ ๋์์ง์ญ์ ํ์ฐ๊ณผ ๋ํํ๋์ด๊ฐ๋ ์์ฐ์ฌํด๋ฅผ ๊ฒช์ผ๋ฉฐ ๋ฐฉ์ฌ ๋จ์ผ๋ชฉ์ ์ค์ฌ์ ๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ๋ฒ๋ง์ผ๋ก๋ ํจ์จ์ ์ด๊ณ ํตํฉ์ ์ธ ์ฌํด๊ด๋ฆฌ์ ํ๊ณ๋ฅผ ์ธ์ํ๊ฒ ๋จ์ผ๋ก์จ
๋น๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ค์์ฑ์ด ํฌ๊ฒ ๋๋๋๊ณ ์๋ค.
|
Fig. 2. Three Components of Hazard Risk and Risk Reduction Through Mitigation Efforts (APFM,
2006. Redrawn)
|
UN ์ฐํ์กฐ์ง์ธ WMO(the World Meteorological Organiza-tion)์ ์ฐธ์ฌ๋ก ์กฐ์ง๋ APFM(the Associated
Programme on Flood Management)์ 2006๋
์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ์์ฐ์ฌํด๋ก ์ธํ ์ํ์ ์์ฐ์ฌํด์ ๋น๋์ ๊ท๋ชจ ๋ฑ ์์ฐ์ฌํด ์์ฒด(Hazards)์
๋ํ ์์ธ๊ณผ ์ฌํด์ ๋ํ ์ธ๋ช
ยท์ฌ์ฐ์ ๋
ธ์ถ(Exposure)๊ด๋ จ ์์ธ, ๋์ยท์ฌํ ๊ตฌ์ฑ์์ ๊ฐ๊ฐ์ด ์ง๋๋ ์ทจ์ฝ์ฑ(Vulnerability) ์์ธ์
๋ฐ๋ผ ๊ฒฐ์ ๋๋ฉฐ, ์ฌํด๋ก๋ถํฐ์ ์ํ์ ๊ฐ ์์ธ์ ๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ค์ด๊ณ ์ ํ๋ ๊ฐ๊ฐ์ ๋ฐฉ์ฌ๋์ฑ
์ ํตํ์ฌ ์ต์ํ ๋๋ ์ ๊ฑฐ๋ ์ ์๋ค๊ณ ์ ์ํ์๋ค(Fig. 2.
์ฐธ์กฐ). ํ์ง๋ง ๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ์ฌ๋์ฑ
์ ๊ฒฝ์ฐ ์์ฐ์ฌํด ๋ฐ์์ต์ ์ ๊ท๋ชจ์ถ์๋ ๋ฌผ๋ก ์ธ๋ช
ยท์ฌ์ฐ์ ์ฌํด๋ก๋ถํฐ ์์ ํ ์ง์ญ์ผ๋ก ์ด์ ์ํค๋ ๋
ธ์ถ๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ํด๊ฒฐ์ฑ
์ผ๋ก
๋ณด๊ธฐ ์ด๋ ค์ฐ๋ฉฐ, ๋จ์ง ๋์ยท์ฌํ์ ์ทจ์ฝ์ฑ์ ๊ฒฝ๊ฐํ๋ ๋ฐ ๊ธฐ์ฌํ ์ ์๋ค๋ ํ๊ณ๋ฅผ ์ง๋๊ณ ์๋ค. ํํธ, ์ฃผํ๊ณผ ๊ฐ์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ๋์ยท์ฌํ ๊ตฌ์ฑ์์์ ์ทจ์ฝ์ฑ์
์ฌํยท๊ฒฝ์ ์ ์์ธ์ ์ํด ๋ค์๊ธ ์ํฅ์ ๋ฐ์ ์ ์๋ค7)๋ ์ ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ APFM(2006)์ ๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ ํจ๊ป ๋น๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ํตํฉ ์ ์ฉ์ด ์๊ธํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จํ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์์ฐ์ฌํด๋ฅผ ๋๋นํ ํตํฉ์
๋์์ ๋ํ ๊ณต๊ฐ๋ ํ์ฑ์ 2005๋
๋ฏธ๊ตญ ๋ด์ฌ๋ฆฌ์ธ์ค(New Orleans)์ง๋ฐฉ์ ํฉ์ด ๋๋์ ์ฐธ์ฌ๋ฅผ ๊ณ๊ธฐ๋ก ๋ณธ๊ฒฉํ๋์๋ค(Cigler, 2009;
Kates et al., 2006).
3.2 ์์ฐ์ฌํด๊ด๋ จ ๋ฏธ๊ตญ ๋ฐฉ์ฌ ์ฌ๋ก
3.2.1 ํ๋ฆฌ์ผ์ธ ์นดํธ๋ฆฌ๋(Katrina)๊ด๋ จ ๋ด์ฌ๋ฆฌ์ธ์ค ์ง๋ฐฉ ๋ฐฉ์ฌ์ฌ๋ก
ํ๋ฆฌ์ผ์ธ ์นดํธ๋ฆฌ๋(Hurriance Katrina)๋ก ์ธํ ์ฐธ์ฌ์ ๋๋ถ๋ถ์ ํ๋ฆฌ์ผ์ธ ์์ฒด์ ํ๊ดด๋ ฅ๊ณผ ๋๋ถ์ด ๋ด์ฌ๋ฆฌ์ธ์ค ์ง๋ฐฉ์ ์นจ์๋ก๋ถํฐ ๋ณดํธํด์ค ๊ฒ์ผ๋ก
๋ฏฟ์ด์ ธ์๋ ํฐ์ฐจํธ๋ ์ธํธ์(Lake Pontchar-train)์ ์ ๋ฐฉ์ด ๋ถ๊ดด๋๋ฉด์ ์์๋์๋ค. ๋ด์ฌ๋ฆฌ์ธ์ค์ง๋ฐฉ์ 19์ธ๊ธฐ ์ด๋ฐ ์ดํ ์ฝ 300๋
์ ๊ฐ๊น์ด
๊ธฐ๊ฐ ๋์ 27์ฐจ๋ก ์ด์(์ฝ 11๋
์ฃผ๊ธฐ)์ ๋์์๋ ํ๋ฆฌ์ผ์ธ๊ด๋ จ ๋ํ ์์ฐ์ฌํด์ ์๋ฌ๋ ค์๋ค. ํ์ง๋ง ์์ฐ์ฌํด๋ฅผ ๊ฒช์ผ๋ฉด์ ๋ฏธ๊ตญ ์ฐ๋ฐฉ์ ๋ถ์ ์ง๋ฐฉ์์น์ ๋ถ๋
ํธ์ ์ ๋ฐฉ๊ณผ ๊ฐ์ ๋ฐฉ์ฌ์์ค์ ๊ฐํํ๋ ๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์น์คํ์๊ณ , ๊ฐํ๋ ๋ฐฉ์ฌ์์ค์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ๋์์ง์ญ์ ํ์ฅ์ ๊ณ์ํ์๋ค(Kates et al., 2006).
ํนํ, ๊ฐ์ ์ง์ญ์ ๊ฐํํ 1965๋
ํ๋ฆฌ์ผ์ธ ๋ฒ ์น(Hurricane Betsy) ์ดํ ๊ฐํ๋ ์ค๊ณ๊ธฐ์ค ํ์์ ์๋กญ๊ฒ ์ฐ์ฅยท์ถ์กฐ๋ ํฐ์ฐจํธ๋ ์ธํธ์ ์ ๋ฐฉ์ ์ง์ญ์ฌํ๋ก ํ์ฌ๊ธ ์ฃผ๋ฏผ์ด ๊ฑฐ์ฃผํ ์ ์์๋ ๊ธฐ์กด ์ทจ์ฝํ ์ง์ญ๊น์ง ๋ฌด๋ถ๋ณํ ๊ฐ๋ฐ์ ๊ฐ๋ฅํ๊ฒ ํจ์ผ๋ก์จ ์นดํธ๋ฆฌ๋ ์ฐธ์ฌ์ ์ง์ ์
์์ธ์ผ๋ก ๋น๋ ๋ฐ์๊ณผ ๋์์ ๋ฐฉ์ฌ์์ค์ ํธ์ค๋ ๊ณผ๊ฑฐ ๋ฐฉ์ฌ๋์ฑ
์ ๋ํ ๊ฒฝ๊ฐ์ฌ์ ๋ถ๋ฌ์ผ์ผ์ผฐ๋ค8). ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ด์ ๊ฐ์ ๊ฒฝ๊ฐ์ฌ์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ์ฑ๋ ํตํฉ์ ๋์ ํ์์ฑ์ ๋ํ ๊ณต๊ฐ๋๋ 2000๋
๋ โํ์๋ฅ๋ ฅ์ ์ง๋ ์ง์ญ์ฌํ(Resilient Community)โ๋ผ๋
์๋ก์ด ๊ฐ๋
์ ํ์ฑยท๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ด์ด์ก๋ค.
โํ์๋ฅ๋ ฅ์ ์ง๋ ์ง์ญ์ฌํโ๋ ๋ฐ๋ณต๋๋ ์ฌํด์ ์ด๋ฅผ ๋ณต๊ตฌํ๊ธฐ ์ํ ์ง์์ ์ธ ๋ณต๊ตฌ๋น์ฉ์ด ์ต์ํ๋ ์ฌํ๋ฅผ ๋ปํ๋ค(Godschalk et al., 2009).
์ฌ๊ธฐ์ โํ์๋ฅ๋ ฅโ์ด๋ ์์ฐ์ฌํด ๋ฐ์ ๋น์์ ์ถฉ๊ฒฉ์ ํก์ ํ ์ ์๋ ๋ฅ๋ ฅ ๋ฟ ์๋๋ผ ์ถฉ๊ฒฉ ์ดํ ์ฌํด ์ด์ ์ ์ํ๋ก ์ฉ์ดํ๊ฒ ๋ณต๊ตฌ๋ ์ ์๋ ์์๋ ฅ์
ํฌํจํ๋ฉฐ, ์ด์ ์ํ๋ก์ ๋ณต๊ตฌ๋ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํ๊ฒฝ์ ๋ณต๊ตฌ ๋ฟ ์๋๋ผ ์ฌํ์ , ๊ฒฝ์ ์ ์ธก๋ฉด์ ๋ณต๊ตฌ ๋ชจ๋๋ฅผ ๋ปํ๋ค(Godschalk et al., 2009).
๋ํ Beatley(1998)๋ ์ต๊ทผ ์์ฐ์ฌํด๊ด๋ จ ํผํด๊ท๋ชจ ๋ํํ์ ์์ธ์ผ๋ก ์์ฐ์ฌํด๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ง ์๋ ํํ ํ ์ง์ด์ฉ๊ณผ ๋์๊ฐ๋ฐ ํํ๋ฅผ ์ง์ ํ๋ฉฐ โํ์๋ฅ๋ ฅ์
์ง๋ ์ง์ญ์ฌํโ๋ฅผ ์์ฐ์ฌํด์ ๋ํ ์ธ๊ฐ๊ณผ ์ฌ์ฐ์ ๋
ธ์ถ์ด ์ต์ํ๋ ์ฌํ๋ก ์ ์ํ์๊ณ , ํ์๋ฅ๋ ฅ์ ์ง๋ ์ฌํ์ผ ๋ง๋ก ์ง์๊ฐ๋ฅํ ์ฌํ์์ ๊ฐ์กฐํ์๋ค. ์ต๊ทผ
์ด์๊ธฐํ๋ก ์ธํ ๋น๋ฒํ๊ณ ๋ํํ๋ ์์ฐ์ฌํด๋ ์์คํ ์๋ช
๊ณผ ์ฌ์ฐ์ ์์๊ฐ๋ ์ํ์ ์๊ฒจ์ฃผ๊ณ ์์ง๋ง ํ์๋ฅ๋ ฅ์ ์ง๋ ๋ณด๋ค ์์ ํ๊ณ ํ๋ฑํ ๋์๊ฑด์ค์
์ํ ๊ธฐํ๋ฅผ ์ ๊ณตํ๊ณ ์๋ค๋ ์ธ์์ ๋ฐํ์ผ๋ก ์๋ฐฉ, ๋๋น, ๋์, ๋ณต๊ตฌ ๋ฑ ๋น์์ฌํ๊ด๋ฆฌ์ ์ฐจ ์์ ๋ชจ๋ ๋จ๊ณ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ํ๋ช
ํ๊ณ ์ง์์ ์ธ ๋
ธ๋ ฅ์ ํ์์ฑ์ด
๊ฐ์กฐ๋๊ณ ์๋ค(Bolin and Stanford 1998; NRC 1998). ์ฆ, โํ์๋ฅ๋ ฅ์ ์ง๋ ์ง์ญ์ฌํโ๋ผ๋ ๊ฐ๋
์ ํตํ์ฌ ๋น๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ๋ฒ ์ค
โ๋
ธ์ถ(Exposure)โ๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํ๊ฒฝ(Built Environment)์ ์ฅ๊ธฐ์ ์ด๊ณ ๊ณํ์ ์ธ ๋ณํ๊ฐ ๋ฐฉ์ฌ์์ค๋ฌผ ์ค์นยท๊ด๋ฆฌ ๋ชป์ง์๊ฒ ๋ฐฉ์ฌ๋์ฑ
์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๊ฐ์ฃผ๋๋ ๋ฑ ํตํฉ์ ๋ฐฉ์์ ํ์์ฑ์ด ๊ฐ์กฐ๋๊ณ ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ด๋ฌํ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํ๊ฒฝ์ ๋ํ ๊ณํ์ ์ธ ๋ณํ๋ฅผ ํตํ ๋ฐฉ์ฌ
๋์ฑ
ยท๋ฐฉ์์ ์ฌํด๋ณต๊ตฌ๊ด๋ จ ์ค์์ ๋ถ์ ์ฌ์ ์ง์ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ๋ฌผ๋ก ๋์๊ณํ๊ณผ ๊ฐ์ ์ง๋ฐฉ์ ๋ถ์ ์ฅ๊ธฐ์ ๊ณต๊ฐ๊ณํ์ ํตํ์ฌ ํ์ค์ ์ ์ฉ๋๊ณ ์๋ค.
3.2.2 ํ๋ฆฌ์ผ์ธ ์์ดํฌ(Ike)๊ด๋ จ ํ
์ฌ์ค ์ฃผ ๊ฐ๋ฒ ์คํค ์ง๋ฐฉ ๋ฐฉ์ฌ์ฌ๋ก
๋ฏธ๊ตญ ํ
์ฌ์ค ๊ฐ๋ฒ ์คํค(Galveston, TX)์ง์ญ์ ๋ฐฉ์ฌ์ฌ๋ก๋ ๋ฐฉ์ฌ๊ด๋ จ ์ฐ๋ฐฉ์ ๋ถ ๋ณด์กฐ๊ธ ํ์ฉ์ ์์ด์ ๊ณต๊ฐ๊ณํ ๊ธฐ๋ฐ์ ํตํฉ์ ๋ฐฉ์์ด ๋งค์ฐ ํจ์จ์ ์ผ
์ ์์์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๋ค. ํ
์ฌ์ค ๊ฐ๋ฒ ์คํค์ง์ญ์ ํด์คํค ์ธ๊ทผ ๋งฅ์์ฝ๋ง์ ์์นํ ๊ฐ๋ฒ ์คํค์ฌ(Galveston Island)์ ํฌํจํ๋ ์ง์ญ์ผ๋ก 1900๋
์
๋ฐ์ํ ํ๋ฆฌ์ผ์ธ์ผ๋ก ์ธํ์ฌ ์ฝ 8,000๋ช
์ ์ฌ์์๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๋ฑ ํ๋ฆฌ์ผ์ธ๊ด๋ จ ์์ฐ์ฌํด์ ๋งค์ฐ ์ทจ์ฝํ ์ง์ญ์ ํด๋นํ๋ค. 1900๋
์ฐธ์ฌ ์ดํ ์ถ์กฐ๋
๊ธธ์ด 16ํฌ๋ก๋ฏธํฐ ๋์ด 5.2๋ฏธํฐ์ ๋ฐฉ์กฐ์ ๊ฐ ์์ํ๋ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ์ฌ๋์ฑ
์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์์ฐ์ฌํด๋ฅผ ๊ทน๋ณตํ๋ฉฐ ์ฑ์ฅ์ ๊ณ์ํ์๋ค. ํ์ง๋ง ์ด๋ฌํ ์์ค
์ค์ฌ์ ๋ฐฉ์ฌ๋์ฑ
์ 2005๋
ํด๋น ์ง์ญ์ ๊ฐํํ ํ๋ฆฌ์ผ์ธ ๋ฆฌํ(Rita) ์ดํ ์ ํ์ ์ ๋ง๊ฒ ๋์๋ค. ํ๋ฆฌ์ผ์ธ ๋ฆฌํ๋ก ์ธํ ํผํด ๋ณต๊ตฌ๋ฅผ ๋๊ธฐ ์ํ์ฌ 2006๋
์ ๋ง๋ จ๋ ๋ฏธ๊ตญ ์ฐ๋ฐฉ์ฌ๋๊ด๋ฆฌ๊ตญ(FEMA)์ ๋ฐฉ์ฌ๊ด๋ จ๋ณด์กฐ๊ธํ๋ก๊ทธ๋จ(HMGP, Hazard Mitigation Grant Program) ๊ธฐ๊ธ์ ํ์ฉํ๋ ๋ฐ ์์ด ๊ฐ๋ฒ ์คํค์ง์ญ ๋ด ์ํ์ฌ์ด๋๋น์น(Surfside Beach) ๋ง์ ์ง๋์๋ ๋ง์
ํด์์ ์์นํ ์์ต ํผํด ์ฃผํ์ ๋งค์
ยท๋ณด์(buyouts)์ ํตํ์ฌ ์์ ์ง์ญ์ผ๋ก ์ด์ฃผ์์ผ์ค ๊ฒ์ ์ ์ํ์๊ณ , ๊ฐ๋ฒ ์คํค ์ง๋ฐฉ์ ๋ถ๋ ์ฐ๋ฐฉ์ ๋ถ์ ๋์ํ์ ํด๋น๊ธฐ๊ธ์ ํผํด์์ค ๋ณต๊ตฌ ๋๋ ๋ฐฉ์ฌ์์ค
๊ฐํ๊ฐ ์๋ ์๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ฐธ์ฌํ 9์ฑ์ ์ฃผํ์ ์ด์ฃผ์ํค๋ ๋ฐ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ด๋ ์๋ฐ์ ๋งค์
ยท๋ณด์์ ์ฐธ์ฌํ์ง ์์ ๋๋จธ์ง ์ฃผํ์ 2๋
ํ ๊ฐ์ ์ง์ญ์ ๊ฐํํ ํ๋ฆฌ์ผ์ธ ์์ดํฌ(Ike)์ ์ํ์ฌ ๋ชจ๋ ์์ค๋์์ผ๋ฉฐ(Fig. 3. ์ฐธ๊ณ ) ์ด๋ ๋จ์
ํผํด ๋ณต๊ตฌ ์ฐจ์์ด ์๋ ํญ๊ตฌ์ ๋์ฑ
๋ง๋ จ์ ์ํ ๋ณต๊ตฌ๊ธฐ๊ธ ํ์ฉ์ ์ค์์ฑ์ ๊ทน๋ช
ํ๊ฒ ๋ณด์ฌ์ฃผ์๋ค.
์ด๋ฌํ ๊ณต๊ฐ๊ณํ์ ์ ๊ทผ ๋ฐฉ์ ์ฑํ์ ๊ธ์ ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ์ดํ ์ฐ๋ฐฉ์ ๋ถ์ ์ฌ๋๋ณต๊ตฌ๊ด๋ จ ๊ธฐ๊ธ ํ์ฉ ๋ฐฉํฅ์ ์ ํํ๋ ๋ฐ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๊ฒ ๋์๋ค. ์ฆ, ํ๋ฆฌ์ผ์ธ
์์ดํฌ(Ike) ํผํด๋ณต๊ตฌ๋ฅผ ์ํด ํ
์ฌ์ค ๋ด์์ ์ฌ๋์ง์ญ์ผ๋ก ์ ํฌ๋์๋ ์ง์ญ์ ๋์์ผ๋ก ์ธ๋ช
ํผํด ๋ฐ ์ฌ์ฐ ์์ค์ ๋ฐฉ์งํ ์ ์๋ ํ๋ก์ ํธ๋ฅผ ์ํ์ฌ 3์ต
9์ฒ 5๋ฐฑ๋ง ๋ฏธ๊ตญ ๋ฌ๋ฌ ๊ท๋ชจ์ ๊ธฐ๊ธ์ ํธ์ฑยท์ง์ํ์๋๋ฐ, ํด๋น ๊ธฐ๊ธ์ ์์ฌ ๋์์ด ๋๊ธฐ ์ํ ํ๋ก์ ํธ๋ ๋ฐ๋์ ํฅํ ์ฌ๋์ ๋๋นํ ์ค์ฅ๊ธฐ์ , ํญ๊ตฌ์ ํด๊ฒฐ์ฑ
์ด ๋์ด์ผ ํจ์ ๋ช
์ํ๊ธฐ์ ์ด๋ฅด๋ ๋ค.
๋ฌผ๋ก , ์ค์ฅ๊ธฐ์ ์ด๋ฉฐ ํญ๊ตฌ์ ์ธ ํด๊ฒฐ์ฑ
์ผ๋ก๋ ์นจ์ ์ํ ์ฃผํ ๋ฐ ์์ค์ ์ง์๊ณ ๋์์ฌ์
์ด๋ ๊ฐํ ๋ฐ ์ง์ง์ ๋๋นํ ๊ฑด์ถ๋ฌผ ๋ด์ง ๋ณด๊ฐ๊ณต์ฌ ๋ฑ์ ํฌํจํ๊ณ
์์ผ๋ ๊ฐ์ฅ ๋ํ์ ์ธ ํ๋ก์ ํธ ์ ํ์๋ ์ฌํดํผํด๋ฅผ ๋ฐ๋ณต์ ์ผ๋ก ๊ฒฝํํ์๊ฑฐ๋ ์ฌ์ ์ํ๋ถ์์ ํตํ์ฌ ๋ํ๋ ์ทจ์ฝ์ง์ญ ๋ด ์ฃผํ ๋ฐ ์ฌ์ ์ง ๋งค์
์ด ํด๋น๋์๋ค(FEMA,
2008).
3.2.3 ์บ๋ฆฌํฌ๋์ ์ฃผ ๋ก์ฆ๋น(Roseville)์ ๋ฐฉ์ฌ์ฌ๋ก
|
Fig. 3. Satellite Images: Before and After Hurricane Ike (FEMA, 2008)
|
๋ฏธ๊ตญ ๊ฐ๋ฒ ์คํค์ ์ฌ๋ก๊ฐ ์ฐ๋ฐฉ์ ๋ถ ์ง์๊ธ์ ํ์ฉํ์ฌ ์ฌํด์ ์ทจ์ฝํ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํ๊ฒฝยท๊ณต๊ฐ์ ํญ๊ตฌ์ ์ผ๋ก ๋ณํ์ํฌ ์ ์์์ ์์ฌํ๊ณ ์๋ ๋ฐ๋ฉด, ์บ๋ฆฌํฌ๋์์ ์๋ ์ํฌ๋ผ๋ฉํ (Sacramento) ์ธ๊ณฝ์ ์์นํ ๋ก์ฆ๋น(Roseville)์
์ฌ๋ก๋ ์ง๋ฐฉ์ ๋ถ์ ๋์๊ณํ์ ํตํด์๋ ์ ์ฌํ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ธฐ๋ํ ์ ์์์ ๋ณด์ฌ์ค๋ค(APA, 2010). The Pleasant Grove Creek๊ณผ
The Dry Creek ๋ฑ ํฌ๊ฒ 2๊ฐ์ ๊ฐ ์ ์ญ์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถ์ด ๊ฐ๋ฅํ ๋ก์ฆ๋น์๋ ์ฃผ๋ก The Dry Creek ์ ์ญ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก 1950๋
๊ณผ 2003๋
์ฌ์ด 10๊ฑด
9)์ ์ฃผ์ ํ์ํผํด๊ฐ ๋ฐ์ํ์ฌ 3์ฒ 7๋ฐฑ๋ง ๋ฏธ๊ตญ ๋ฌ๋ฌ ์ด์์ ์ฌ์ฐํผํด๊ฐ ๋ณด๊ณ ๋์๋ค. ๋ก์ฆ๋น์๋ ์ด๋ฌํ ํ์ํผํด๋ฅผ ๊ฒช์ผ๋ฉฐ 1980๋
๋์๋ ์ง์ญ ๊ณต๊ณต์ ๋ฅ์ง๋ฅผ
๊ฑด์คํ๊ณ ๊ฐ๋ฐ ์์๋ฃ๋ฅผ ํตํ ์น์๊ด๋ จ ๊ธฐ๋ฐ์์ค ๊ฐ์ ๊ณต์ฌ๋ฅผ ๋๋์ ์ผ๋ก ์ํํ๋ ๋ฑ ๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ๋ฒ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๋์ฒํ์์ผ๋ ์ด๋ ํด ๋ณด๋ค ๊ด๋ฒ์ํ ์ง์ญ์ ๋๊ท๋ชจ
ํผํด
10)๋ฅผ ์ด๋ํ 1995๋
ํ์ ์ดํ๋ก๋ ๋ณด๋ค ์ ๊ทน์ ์ด๊ณ ํฌ๊ด์ ์ด๋ฉฐ ํญ๊ตฌ์ ์ธ ๋ฐฉ์ฌ๋์ฑ
๊ฐ๊ตฌ์ ํ์์ฑ์ ์ธ์ํ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์๋ก์ด ๋ฐฉ์ฌ๋์ฑ
์ ์ผํ์ผ๋ก ๋ก์ฆ๋น์๋
HMGP๊ธฐ๊ธ์ ๋ฐ๊ธฐ ์ํด ์๋ฆฝํด์ผํ๋ ๋ก์ฆ๋น์ ๋ฐฉ์ฌ๊ณํ๊ณผ ๋์๊ธฐ๋ณธ๊ณํ ๊ฐ์ ์ ํฉ์ฑ ๋ฐ ์ฐ๊ณ์ฑ์ ์ ๊ณ ํ๋ ๋ฐ ์ฃผ๋ ฅํ์๋ค.
๋์๊ณํ๊ณผ ๋ฐฉ์ฌ๊ณํ๊ณผ์ ์ฐ๊ณ๋ ๋ณด๋ค ํฌ๊ด์ ์ด๋ฉฐ ๊ตฌ์ฒด์ ์ธ ํฅํ ๋ฐฉ์ฌ ์ฌ์
ยทํ๋๊ณผ ์ดํด๋น์ฌ์๋ค์ ์ ๊ทน์ ์ฐธ์ฌ๋ฅผ ์ํ ๊ธฐ๋ณธ ํ์ ์ ๊ณตํ์๋ค. ๋ก์ฆ๋น์์๋ 14๋ช
์ ์ฃผ์ ์ดํด๋น์ฌ์๊ฐ ์ฐธ์ฌํ๋ ์ฌํด์กฐ์ ์์ํ(Multi-Hazard
Steering Committee)๊ฐ ๊ตฌ์ฑ๋์ด ํ ์์ ํฉ์๋ฅผ ํตํ์ฌ ๋ฐ๋ณต ํผํด์ง์ญ ์์ฐ์ ๋งค์
๋ฑ ์ฌํด์ ์ทจ์ฝํ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํ๊ฒฝ์ ๊ณํ์ ์ผ๋ก ๋ณํ์ํค๊ธฐ
์ํ ์ฃผ์ํ ๋ฐฉ์ฌ๊ด๋ จ ์ ์ฑ
๊ฒฐ์ ์๋ฌด๋ฅผ ์ํํ๊ณ ์๋ค. ๋ ๋์๊ฐ, ๋ก์ฆ๋น์๋ ์จ์ค๊ฐ์ค ๊ฐ์ถ๊ณผ ๊ฐ์ ๊ธฐํ๋ณํ ๋์ ๋
ธ๋ ฅ์ ๊ธฐํ๋ณํ๋ก ์ธํ์ฌ ๋ ๋ก ์ฌ๊ฐํด์ ธ๊ฐ๋
์ฌํด์ ์๋ฐฉ๊ณผ ์ง์ ์ ์ธ ๊ด๊ณ๊ฐ ์์์ ์ธ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ฌํ ์ธ์์ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ต๊ทผ์๋ ๋ฐฉ์ฌ๊ณํ์ ๋
น์๋์ ๊ฑด์ค์ ์ํ ๋์๊ธฐ๋ณธ๊ณํ๊ณผ ์ฐ๊ณํ๊ธฐ ์ํ์ฌ
๋ฐฉ์ฌ๊ณํ์ ์์ ยท๋ณด์ํ์๋ค.
3.2.4 ๋งค์ฌ์ถ์ธ์ธ ์ฃผ ๋ณธ(Bourne)ํ์ด ๋ฐฉ์ฌ์ฌ๋ก
๋ฏธ๊ตญ ๋งค์ฌ์ถ์ธ์ธ ๋ณธํ์ด(Bourne, MA)์ ๋ฐฉ์ฌ์ฌ๋ก๋ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํ๊ฒฝยท๊ณต๊ฐ์ ํญ๊ตฌ์ ๊ฐ์ ์ ์ํ ํตํฉ์ ์ ๊ทผ์ด ๋์ฌ์ฌ์, ์ฆ ์ง์ญ๊ฒฝ์ ํ์ฑํ๋ก ์ด์ด์ง ์ ์์์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๋ค. ์ธ๊ตฌ 2๋ง ๋ช
๊ท๋ชจ์ ์๋์์ธ ๋ณธํ์ด์ ๋งค์ฌ์ถ์ธ์ธ ์ฃผ ํด์ ๋ฒ์์ฆ๋ง(Buzzards Bay)์ ์์นํ๊ณ ์๋ค. ๋ณธํ์ด์ ๋์ ์ค์ฌ๋ถ์ธ ๋ฒ์์ฆ๋ฒ ์ด๋น๋ฆฌ์ง(the
Village of Buzzards Bay)๋ ํด์ ์นจ์ ์ง์ญ์ ์์นํ์ฌ ํ๋ฆฌ์ผ์ธ ๋ฐ ํด์์ฑ ํญ์ฐ์ ๋งค์ฐ ์ทจ์ฝ11)ํ์๋ค. ๋์์ 20์ธ๊ธฐ ์ค๋ฐ ์ดํ ์ ๋ฏธ๊ตญ์์ ๊ณตํต์ ์ผ๋ก ๊ด์ฐฐ๋๊ณ ์๋ ๋์ฌ ๊ณต๋ํ ํ์์ ๊ทน๋ณตํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ํด๋น ์ง์์ฒด๊ฐ ์ง์์ ์ผ๋ก ๋
ธ๋ ฅํ์์ผ๋,
์์ ์ธ๊ธ๋ ๋์ฌ์ ์ฌํด๊ด๋ จ ์ํ์ฑ์ ์ง์์ฒด๊ฐ ๊ณํํ ๋์ฌ์ฌ์์ฌ์
์ ์ง์ฒด์์ผ ๋์ฌ์ฌ์์ ์ปค๋ค๋ ์ฅ์ ๋ฌผ๋ก ์ธ์๋์๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ๋ฌธ์ ์ธ์์ ๋ฐํ์ผ๋ก
๋ณธํ์ด์ ๊ตฌ๋์ฌ ์ ์ฒด๋ฅผ ์์ ์ง์ญ์ผ๋ก ์ด์ ํ๋ ค๋ ์๋๋ฅผ ๊ณํํ๊ธฐ๋ ํ์์ผ๋ ์ด๊ฒ์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์ผ๋ก๋ ์ฌ์ ์ ์ผ๋ก ํ์ค ๋ถ๊ฐ๋ฅํ๋ค๋ ๊ฒ์ ๊นจ๋ซ๊ณ ํ์ฌ๋ ๋์ฌ
๋ด ์ทจ์ฝ์ง์ญ์ ์ ์ธ์ฑ
๊ณผ ๊ท์ ๋ฅผ ํตํ์ฌ ์ฌ๋์ผ๋ก๋ถํฐ ์์ ํ๊ณ ํ๊ฒฝ์นํ์ ์ด๋ฉฐ ๊ฒฝ์ ์ ์ผ๋ก๋ ํ์ฑํ๋ ์ง์ญ์ผ๋ก ์ฌํ์์ํค๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋
ธ๋ ฅํ๊ณ ์๋ค. ๋ณธํ์ด์
์ฐ์ ์ง์ญ ์ค์ ์ ๋ถํฉํ๋ ๋ฐฉ์ฌ๊ณํ์ ์๋ฆฝํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ฌํด์ํ๋ฐฉ์ง์์ํ(DHMC, Disaster Hazard Mitigation Committee)๋ฅผ ์กฐ์งํ์๋๋ฐ, ์ด 27๋ช
์
์์ํ์๋ ์ง์์ฒด์ ๋ค๋ฅธ ๋ฐฉ์ฌ๊ด๋ จ ์์ํ์ ์์๋ค์ ๋ฌผ๋ก ํ์ด์ ๋์๊ณํ๊ฐ ๋ฐ ๊ด๋ จ ๊ธฐ์ ์, ๊ฑด์ถ๋ฌผ ์ค๊ณต๊ฒ์ฌ๊ด๋ จ ๊ณต๋ฌด์ ๋ฐ ๊ธฐ์ ์, ์ง์ญ์ฌํ๋จ์ฒด,
์ง์ญ ๊ฒฝ์ ์ธ, ์ง์ญ ์ธ๋ก ์ธ ๋ฑ ์ฌํดํผํด ๋ฐ ๋ฐฉ์ฌ๋
ธ๋ ฅ๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ๋ชจ๋ ์ดํด๊ด๊ณ์ ๋ฐ ๊ด๋ จ ๋จ์ฒด๋ฅผ ํฌํจ์์ผ ํ ๋ก ๊ณผ ๋
ผ์์ ๊ฑฐ์ณ ๋ชจ๋๊ฐ ์์ํ ์ ์๋ ์ฐฝ์์
๋์ฑ
์ ๋์ถํ๊ณ ์ ๋
ธ๋ ฅํ์๋ค. ํ ๋ก ๊ณผ ๋
ผ์, ์ฌ์ ์ทจ์ฝ์ฑ ๋ถ์ ๋ฑ์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ์ํ ๋ณธํ์ด ๋ฐฉ์ฌ๊ณํ์ ๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ์๊ณผ ๋น๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ์ ๋ชจ๋๋ฅผ ํฌ๊ดํ๋
19๊ฐ์ง ์ฃผ์ ํ๋ ๊ฐ๋ น12)๊ณผ ํจ๊ป ๋์๊ณํ ๋ฐ ๊ฐ์ข
๊ฐ๋ฐ๊ณํ๊ณผ์ ์ฐ๊ณ์ฑ ๊ฐํ๋ฅผ ์ฃผ์ ํน์ง์ผ๋ก ํ๊ณ ์๋ค.
์ง๋ฐฉ ๋ฐฉ์ฌ๊ณํ์ ์๋ฆฝํ ํ ๋ณธํ์ด์ ๋์๊ธฐ๋ณธ๊ณํ ๊ฐ์ ์ ํตํ์ฌ ๋์ ์ค์ฌ๋ถ์ธ ๋ฒ์์ฆ๋ฒ ์ด๋น๋ฆฌ์ง ์ฌ์๋ฐฉํฅ์ ์ค์ ํ์๋ค. ๋์๊ธฐ๋ณธ๊ณํ์ ๊ด๋ จ ๋ด์ฉ์ ์ดํด๋ณด๋ฉด,
๋์ฌ์ ๋ณธํ์ด ๋ฏธ๋์ ์ง์์ ์ธ ์ง์ญ๊ฒฝ์ ๋ฐ์ ์ ์ํ์ฌ ์ฌ์์์ผ์ผ ํ ์ง์ญ์ผ๋ก ๊ฐ์ฃผํจ๊ณผ ๋์์ ๋์ฌ ๋๋ถ๋ถ์ด ํ๋ฆฌ์ผ์ธ๋ฐ์ ์ ๋ฐ๋ค, ํธ์ ๋ฑ ์๋ฉด์
์์น์ผ๋ก ์ธํ ํผํด์ง์ญ์์ ๋ช
์ํ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ฌ๋์ผ๋ก๋ถํฐ ์์ ํ ์๋ก์ด ํ ์ง์ด์ฉ ๋ฐ ๊ฑด์ถ๋ฐฉ์์ ๊ฐ๊ตฌํ๊ณ ์ด๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ ์ฌ์์ฌ์
ยท ๊ฐ๋ฐ์ ์ฌํด๋ก๋ถํฐ ์๋ฏผ๊ณผ ์ฌ์ฐ์ ์์ ํ๊ฒ ๋ณด์ฅํจ๊ณผ ๋์์ ๋์ฌ ์ฌ์์ ์ด์ง์ํฌ ์ ์๋ ์ ์ผํ ๋ฐฉ์์์ ์ธ์ํ์๋ค. ํ์ง๋ง ๋ฐฉ์ฌ๊ณํ๊ณผ ๋์๊ณํ
๊ฐ์ ์ฐ๊ณ๋ง์ผ๋ก๋ ๋ณธํ์ด๊ณผ ๊ฐ์ ์๋์๋ ์ฌ๋ฌ ๊ฐ์ง ๋ฌธ์ ์ ์ง๋ฉดํ๊ฒ ๋๋ค. ์ฆ, ์ง๋ฐฉ ์๋์์ ๊ฒฝ์ฐ ๋์๊ธฐ๋ณธ๊ณํ์ ์ถ์์ ๋ฐฉ์ฌ๊ด๋ จ ๊ณํ์ ๊ตฌ์ฒดํํ
์ ์๋ ๋ฅ๋ ฅ์ด ๋ถ์กฑํ์์ผ๋ฉฐ, ์ฌ์ ํ๋ณด์ ์ด๋ ค์ ๋ํ ์ฅ์ ๋ฌผ๋ก ์ธ์๋์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ด๋ ค์์ ๊ทน๋ณตํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋ณธํ์ด์ ๋์ฌ ์นจ์ํผํด์ง์ญ ๋ด ๊ณต๊ณต๊ณต์ง๋ฅผ
๋์์ผ๋ก ๋ฐฉ์ฌ๊ธฐ๋ฅ ์์๋ฅผ ๊ฐ๋ฏธํ ๋์์ธ ๋ฐ ๊ฐ๋ฐ๋ฐฉ์ ๊ณต๋ชจ๋ฅผ ์ค์ํ์ฌ ๊ณํ์ ๊ตฌ์ฒดํํด ๋๊ฐ๊ณ , ๋ค์ํ ๊ด๋ จ ์์ํ๋ฅผ ์กฐ์งํ์ฌ ์ธ๋ถ์ ์ฌ์ ์ ์ง์์ ์ ๊ทน์ ์ผ๋ก
์ ์นํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋
ธ๋ ฅํ์๋ค. ์ธ๋ถ์ ์ฌ์ ์ ์ง์์ ํ๋ณดํ๋ ๋
ธ๋ ฅ์๋ ๋ฐฉ์ฌ๊ด๋ จ ์ง์ ๋ฟ ์๋๋ผ ์ค๋งํธ ๊ทธ๋ก์ค(Smart Growth) ๋ฑ ์นํ๊ฒฝ๋์์กฐ์ฑ์
์ํ ์ง์ ์๊ธ์ ํ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ๋ณธํ์ด ๋์ฌ์ ์์ฐ์ฌํด๋ก๋ถํฐ ๋ณด๋ค ์์ ํ๊ฒ ํ๋ฐ๊ฟ์ํค๊ณ ์ ํ๋ ๋
ธ๋ ฅ์ ๋์ฌ์ ๋ณด๋ค ์นํ๊ฒฝ์ ์ผ๋ก ๋ณํ์ํค๊ณ ์ํ๋
๋
ธ๋ ฅ๊ณผ ์ฐ๊ณํ์ฌ ํ์คํํ๋ ๋ฐ ํฌ๊ฒ ๊ธฐ์ฌํ์๋ค. ๋ํ ๋์ฌ์ ์์ฐ์ฌํด๋ก๋ถํฐ ์์ ํ๊ฒ ๋ณดํธํจ๊ณผ ๋์์ ๋์ฌํ์ฑํ๋ฅผ ๊พํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋ณธํ์ด์ ๋ฐฉ์ฌ์์ค์ค์ฌ์
๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ์ ๋ฐ ๊ท์ ์ค์ฌ์ ์ ์ฑ
๊ณผ ๋ณํํ์ฌ ์์ ํ๊ณ ํจ์จ์ ์ด๋ฉฐ ์ฐฝ์กฐ์ ์ธ ๋น๊ตฌ์กฐ์ ํด๊ฒฐ์ฑ
์ ์ ์ํ๊ณ ์ ๋
ธ๋ ฅํ์๋ค. ์ผ๋ก๋ก ๋ณธํ์ด์ ์ฐ๊ตฌ์ ๊ต์ก๊ธฐ๋ฅ์
์ง๋ โํด์๋๋ฌผ ๋น์๋ฆฌ ๋ณ์(NMLC, the National Marine Life Center)โ์ ๋์ฌ์ ๋ฒ๋ ค์ง ์ ์ ํ์ฌ ๋ถ์ง์ ์ ์นํ๋ฉด์ ํด๋น
์์ค์ ๋์์์ ์ธก๋ฉด๊ณผ ์ง์ญํ์ฑํ ์ธก๋ฉด์ ๋์์ ์ ๊ทน ๊ณ ๋ คํ๋ฉฐ ์ ์ถํ์๋ค. ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์นจ์ํผํด ์๋ฐฉ์ ์ํด ๊ธฐ๋ฅ์ ์ธ์ฐ๊ณ ํ์ํผํด ์ด์์ ์์น์ ๊ฑด๋ฌผ์ ์ ์ถํ๋ ๋ฐฉ์ ๋์ ํ์ํผํด ๋์ด ์ดํ ๋ถ๋ถ์ ๋ฐฉ์ฌ๊ด๋ จ ์กฐ๋ก๊ฐ ์์๋ณ๋ก ํ์ฉํ๋ ์ฉ๋ยท์์ค์ ์์ฉํ ์ ์๋ ๋ค์ธต ๊ตฌ์กฐ๋ก ์ ์ถยทํ์ฉํจ์ผ๋ก์จ ํ์์ ์ง์๋ถ์์์ ๋์ํ๋ ๋จ์ ์ ๋ฐฉ์งํจ๊ณผ ๋์์ ์ธ๊ทผ์ง์ญ ์ฌ์ ์ด๋งค์ ๋ก์์ ๊ธฐ๋ฅ์ ์ํํ๊ฒ ์ํํ ์ ์๋๋ก ์ ๋ํ์๋ค. ์ฌํด์ทจ์ฝ์ง์ญ
๋ด์ ๊ฑด์ถ๋ฌผ ๋๋ ์์ค์ด ์
์งํ๋ ๊ฒ์ด ๋ฐ๋์งํ์ง ์๋ค๋ ์ ์๋ ๋ชจ๋๊ฐ ๊ณต๊ฐํ๊ณ ์์ผ๋ ์ด์ ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฌํยท๊ฒฝ์ ์ ๋ถ๋ด์ผ๋ก ์ธํ์ฌ ํด๋น ๊ฑด์ถ๋ฌผ ๋๋ ๋์ ์ ์ฒด๋ฅผ ์ด์ ํ๋ ๊ฒ์ด ๋ถ๊ฐ๋ฅํ ์ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ํฉ์์๋ ์ฌํด์ ๊ด๋ จ๋ ํ์ฌ์ ์ํฉ์ ์ง์ํ๊ณ ์ฌํด๋ฅผ ์๋ฐฉํ๊ณ ๊ทธ ํผํด๋ฅผ
์ต์ํํ๊ธฐ ์ํ ๋
ธ๋ ฅ์ด ์ค์ํ๋ค. ์ด๋ฌํ ๋
ธ๋ ฅ์๋ ์ทจ์ฝ์ง์ญ ๋ด ํ ์ง ์์ ์ฃผ๋ ์ ์ฌ์ ํฌ์์๊ฐ ์ฌํด๊ด๋ จ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ์ ๊ธฐํ๋ ์์ ์ ๊ท์ ์ผ๋ณ๋์ ๋๋ต์ด ์๋
๋ฌธ์ ๋ฅผ ํด๊ฒฐํด ์ค ์ ์๋ ํด๊ฒฐ์ฑ
์ด ๊ตฌ์กฐ์ ๊ณผ ๋น๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ์ ๋ชจ๋๋ฅผ ํฌ๊ดํ๋ ๊ตฌ์ฒด์ ๋ฐฉ์ฌ๊ณํ์ ํตํ์ฌ ์ ์๋์ด์ผ ํ๋ค. ๋ณธํ์ด ์ฌ๋ก๋ ๋ฐฉ์ฌ์์ค ์ค๊ณ๊ธฐ์ค
๊ฐํ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ํ๋ ๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ์ฌ๊ณํ๊ณผ ๋๋ถ์ด ์ง์ญ์ฌํยท๊ฒฝ์ ๋ชจ๋๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ์ง์๊ฐ๋ฅ ๊ฐ๋
ํ์์ ๊ณต๊ฐ๊ณํ์ ํฌํจํ ํฌ๊ด์ ์ ๊ทผ์ด ์ด๋ค์ง ๋ ๋ฐฉ์ฌ๊ณํ์ ์ง์ญ๊ฒฝ์ ๋ฐ์ ์ ๊ฑธ๋ฆผ๋์ด ์๋ ํ์ฑํ์ ๊ธฐ๋ฐ ์ญํ ์ ์ํํ
์ ์์์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๋ค.
4. ์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ ๊ฐ๋
์ฌ์ ๋ฆฝ
์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ ๋๋ ์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ์ ๊ฐ๋
์ ํ๊ฒฝ๋ณดํธยท๋ณด์กด๊ณผ ๊ฒฝ์ ๋ฐ์ ์ ๋ ๊ฐ์ง ๋ชฉํ๋ฅผ ๋์์ ์ถ๊ตฌํ๋ฉฐ ์ผ๊ธฐ๋๋ ๊ฐ๋ฑ์ ํด์ํ๊ธฐ ์ํ ์๋๋ก ์์๋์๋ค. ์ดํ ์ธ๊ณ์ ์น์ ๊ฐ๋
์ ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ์๋ก์ด ๋์๊ณํ์ ์ฌ์กฐ๋ก ์ ์ฐฉํ๋ฉฐ ๋์ยท์ฌํ ์ ์์ ์คํ ์์ด๋ ํ๊ฒฝ๊ณผ ๊ฒฝ์ ๊ฐ ์์ํ๊ธฐ ํ๋ค๋ฉฐ, ์์ํ๋๋ผ๋ ์ง์๊ฐ๋ฅํ ๋์ยท์ฌํ๊ฑด์ค์ ๋ด๋ณดํ ์ ์๋ค๋ ์ธ์ ํ์ ์ฌํ์ ์๊ตฌํ์ ๋ชฉํ๊ฐ ์ถ๊ฐ๋์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ธ ๊ฐ์ง ๊ณํ์ ๋ชฉํ๋ฅผ ๋ฌ์ฑํ๊ธฐ ์ํด์๋ ํ๊ฒฝ, ๊ฒฝ์ , ์ฌํ ๊ฐ ๋ถ์ผ์
์ํธ๊ฐ ๊ฐ๋ฑ์ ํด์ํ๊ธฐ ์ํ ์กฐ์ ๊ณผ ์ค์ฌ, ์กฐ์จ์ ํ์์ฑ๊ณผ ๋์์ ์๋ก์ด ์ง์ยท๊ธฐ์ ์ ์ถ์ ๊ณผ ๊ฐ๋ฐ์ ํ์์ฑ์ด ๋๋๋์๋ค(Campbell, 1996). ์ด๋ฌํ ๋งฅ๋ฝ์์ ์ ํ์ ๋
น์๋์๋ ์์ฐ๋ณดํธ, ํนํ ์จ์ค๊ฐ์ค๋ฐฐ์ถ ๊ฐ์ถ์ด๋ผ๋ ์ง๋ฉดํ
ํ์ค์ ๋ฌธ์ ์ ๋์ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋ค์ํ ๊ณตํ๊ธฐ์ ๊ณผ ๋๋ถ์ด ๋์ยท๊ณต๊ฐ๊ณํ์ ๋ฐฉ์์ ์ ์ํ๊ณ ์์ผ๋ ํ์ฌ ์ง๋ฉดํ๊ณ ์๋ ์ด์๊ธฐํ๋ก ์ธํ ์์ฐ์ฌํด์ ๋์ํ๊ธฐ ์ํ ์ ๊ทผ๋ฐฉ์์ ์ ์ํ๋ ๋ฐ๋ ํ๊ณ๋ฅผ ๋๋ฌ๋ด๊ณ ์๋ค. ์ด์
๊ฐ์ ํ๊ณ๋ฅผ ๊ทน๋ณตํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ต๊ทผ ๋ฐฉ์ฌํ๊ณ์ ๋ํฅ๊ณผ ๊ด๋ จ ์ฌ๋ก๋ฅผ ๊ณ ์ฐฐํ ๊ฒฐ๊ณผ ์ง๊ธ ํ์ฌ์ ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ ๋๋ ์ง์๊ฐ๋ฅ ๊ฐ๋ฐ ๊ฐ๋
์ ๊ธฐํ๋ณํ์ ์ด๋ก ์ธํ
์์ฐ์ฌํด๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ฌ์ ๋ฆฝ ํ ํ์์ฑ์ด ์ ๊ธฐ๋์์ผ๋ฉฐ, ์ฌ์ ๋ฆฝ์ ์ํ ๋ค ๊ฐ์ง ๊ณ ๋ ค์ฌํญ์ด ๋์ถ๋์๋ค.
์ฒซ์งธ, ํ์ฌ์ ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ๊ด๋ จ ์ฃผ์ ๋ชฉํ๋ ๊ฒฝ์ ์ ์์์ ๊ด๋ จํ์ฌ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ, ์ฌํ์ ์์์ ๊ด๋ จํด์๋ ์ ์๋กญ๊ณ ํ๋ฑํ ๋์ยท ์ฌํ ๊ฑด์ค, ํ๊ฒฝ์ ๊ณ ๋ คํด์๋ ํ๊ฒฝ๋ณดํธยท๋ณด์กด์ ๋ค ์ ์์ผ๋ ํ๊ฒฝ๊ด๋ จ ์์์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ธฐํ๋ณํ์ ์ด์๊ธฐํ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ๋ค๋ฉด ๊ทธ ์ฃผ์ ๋ชฉํ๊ฐ ์ด์๊ธฐํ ์์ธ ์ ๊ฑฐ์ ์ด์๊ธฐํ๋ก ์ธํ ์ค๋๋ ์์ฐ์ฌํด๋ก๋ถํฐ์
์์ ์ฑ ํ๋ณด๋ก ๋๋ ์ค์ ํ๋ ๊ฒ์ด ๋ฐ๋์งํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๊ธฐ์กด ํ๊ฒฝ๋ณดํธยท๋ณด์กด์ ๊ฒฝ์ฐ ์ด์๊ธฐํ์ ์์ธ์ ์ ๊ฑฐํ๊ณ ์ ๋
ธ๋ ฅํ๊ณ ์๋ ์ ํ์๋
น์๋์์ ๊ณํ์์ ๋ฐ ๋ชฉํ์ ์ผ์นํ๋ ๋ฑ ํ๊ฒฝ๊ด๋ จ ๊ณํ๋ชฉํ๋ฅผ ๋๋ ์ค์ ํ๋ค๊ณ ํ๋๋ผ๋
ํฌ๊ฒ ํ๋ค๋ฆฌ์ง ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ์์๋๋ ํ์ฌ์ ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ ๊ฐ๋
์ ํ ์์์๋ ํ๊ดด๋ ํ๊ฒฝ์ผ๋ก๋ถํฐ ์ผ๊ธฐ๋๋ ํผํด๋ก๋ถํฐ ์ธ๋ฅ๋ฅผ ๋ณดํธํ๋ ์ธก๋ฉด์ด ๋ค์ ์ํํ๊ฒ
์ฌ๊ฒจ์ง๊ฑฐ๋ ์ฌ์ง์ด ๊ณ ๋ ค์ ๋์์์ ์ ์ธ๋ ์ ์๋ ์ฌ์ง๊ฐ ํฌ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค.
๋์งธ, ํ๊ฒฝ๊ด๋ จ ๋ชฉํ๊ฐ ๋๋ ์ง ์ํฉ์์ ์์ฐ์ฌํด๋ก๋ถํฐ ์์ ์ฑ ํ๋ณด์ ๊ด๋ จ๋ ํฅํ ๋
ธ๋ ฅ์ ํ์ฌ ๋ฐฉ์ฌํ๊ณ์์ ๋
ผ์ ์ค์ธ โํ์๋ฅ๋ ฅ์ ์ง๋ ์ง์ญ์ฌํ(Resilient Community)โ์ ๊ฐ๋
๊ณผ ์์ฐ์ฌํด๋ก๋ถํฐ์ ์ํ(Risk)์ ๊ตฌ์ฑํ๋ 3๋ ์์ ์ค ๋
ธ์ถ(Exposure)๊ณผ
์ทจ์ฝ์ฑ(Vulnerability) ๊ฐ๋
์ ์ ๋ชฉํ์ฌ ๋ฐ์ ์ํฌ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. 3๋ ๊ตฌ์ฑ ์์ ์ค ๋๋จธ์ง ํ๋์ธ ์์ฐ์ฌํด(Hazard)์ ๊ฒฝ์ฐ,
๊ทธ ๋ดํฌ์ ์๋ฏธ๊ฐ ์์ฐ์ฌํด ์์ฒด์ ๋ฐ์ ์ต์ ์ ๊ท๋ชจ์ ์ถ์์ ์์ผ๋ฏ๋ก ์ด๋ ํ๊ฒฝ๊ด๋ จ ๋ ๋ค๋ฅธ ๋ชฉํ์ธ โ์ด์๊ธฐํ์ ์์ธ ์ ๊ฑฐโ๋ฅผ ์ํ ์ ํ์๋
น์๋์
๊ณํ์์ยท๋ชฉํ์ ์ฐ๊ณํ์ฌ ํฅํ ๊ตฌ์ฒด์ ๋์๋ฐฉ์์ ๋ง๋ จํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ํํธ ๋
ธ์ถ๊ณผ ์ทจ์ฝ์ฑ๊ด๋ จ ์์์ ๊ฒฝ์ฐ, โํ์๋ฅ๋ ฅ์ ์ง๋ ์ง์ญ์ฌํโ ์กฐ์ฑ์
์ํ ์๋ ์ถ์ง๋ชฉํ์ธ โ์ฌํด๋ฐ์์ ์ถฉ๊ฒฉ ํก์โ์ โ์ฌํด ์ดํ ๋ณต๊ตฌยท๋ณต์ ์ฉ์ด์ฑโ ์ธก๋ฉด์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ํฅํ ๊ตฌ์ฒด์ ๋์๋ฐฉ์์ ๋ง๋ จํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ตฌ์ฒด์ ๋์๋ฐฉ์์ ๋ง๋ จํ ๋๋ ๋ฐฉ์ฌ์์ค ์ค์ฌ์ ๊ตฌ์กฐ์
๋์ฑ
์ ๋ฌผ๋ก ๋น๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ์ ๋ชจ๋๋ฅผ ํฌํจ์์ผ ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด๋ผ๋ ํฐ ํ ์์์ ๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ์๊ณผ ๋น๊ตฌ์กฐ์ ๋ฐฉ์๊ณผ์ ์ฐ๊ณ์ฑ ํ๋ณด์ ์ฃผ๋ ฅํ๋ ๊ฒ์ด ๋ฐ๋์งํ ๊ฒ์ด๋ค.
์
์งธ, ํ๊ฒฝ๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ๋ ๊ฐ์ง ๋ชฉํ๋ฅผ ๋ฌ์ฑํ๊ธฐ ์ํ ๊ตฌ์ฒด์ ๋์๋ฐฉ์์ ๊ฐ๊ตฌยท๋ง๋ จํจ์ ์์ด ๊ฐ ๋์๋ฐฉ์ ๊ฐ์ ์ฐ๊ณยท์ ํฉ์ฑ ๊ฐํ๊ฐ ์๊ตฌ๋๋ค. ์ฆ, ์ด์๊ธฐํ ์์ธ ์ ๊ฑฐ๋ฅผ ์ํ ์ ํ์ ๋
น์๋์์ธก๋ฉด์ ๋์๋ฐฉ์๊ณผ ์ด์๊ธฐํ๋ก๋ถํฐ์ ์์ ์ฑ ํ๋ณด ์ธก๋ฉด์ ํ์๋ฅ๋ ฅ๊ฐํ๋ฅผ ์ํ ๋์๋ฐฉ์ ๊ฐ์ ์ํธ ์ฐ๊ณ๋ฐฉ์์ ๋ํ ๊ณ ๋ฏผ์ด ํ์ํ๋ค. ์๋ฅผ ๋ค์๋ฉด, ๋์ํ๋ฉด ํฌ์์ฑ
์ ๊ณ ๋ฐ ๋ถ์ฐํ ์ ๋ฅ์์ค ์ค์น์ ๊ฒฝ์ฐ ํ์๋ฅ๋ ฅ๊ฐํ๋ฅผ ์ํ ์ฒจ๋์ ์ถ๋๊ด๋ จ ๋น๋ฌผ๊ด๋ฆฌ์ฒด๊ณ์ ์ผํ์ผ๋ก ๊ฐ์ฃผ๋ ์ ์์๊ณผ ๋์์ ์ด์๊ธฐํ ์์ธ์ ๊ฑฐ๋ฅผ ์ํ ์์์ํยท ์ฌ์์ ์ผํ์ผ๋ก๋ ์ธ์๋ ์ ์๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ์ฐ๊ณ์์๋ฅผ ๋ฐ๊ตดํ๋ฉด ํ ์๋ก ์ํธ๊ฐ ์๋์งํจ๊ณผ๋ฅผ ํตํ์ฌ ํ์ค์ ์ฉ ๋จ๊ณ์์์ ๊ฒฝ์ ์ฑ๊ณผ ํจ์จ์ฑ์ ๋ฐฐ๊ฐ๋
์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
|
Fig. 4. Sustainable Development Concept Considering Natural Hazards
|
์ด์๊ธฐํ ๋ฐ ์์ฐ์ฌํด๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ ์ฌ์ ๋ฆฝ์ ์ํ ๋ง์ง๋ง ๊ณ ๋ ค์ฌํญ์ผ๋ก๋ โ์ด์๊ธฐํ ์์ธ์ ๊ฑฐโ์ โ์ด์๊ธฐํ๋ก๋ถํฐ์ ์์ ์ฑ ํ๋ณดโ๋ผ๋ ํ๊ฒฝ๊ด๋ จ ๋ชฉํ์๋์ ๊ตฌ์ฒด์ ์ธ ๋์๋ฐฉ์์ ๋ง๋ จํ ๋ ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๋ ๋ค๋ฅธ
์ฃผ์ ๋ชฉํ์ธ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ๊ณผ ๋์ยท์ฌํ์ ์ ์คํ์ ๋ํ ์ถฉ๋ถํ ๊ณ ๋ ค๊ฐ ๋ณํ๋์ด์ผ ํ๋ค๋ ์ ์ด๋ค. ํนํ, ๋์ยท ์ฌํ์ ์์ ํ๊ฒฝ ๊ฐ์์ ๋ํ๋๋ ๊ฐ๋ฑ์ ํ๊ฒฝ๊ณผ ๊ฒฝ์ , ๊ฒฝ์ ์ ๋์ยท์ฌํ์ ์ ๊ฐ์ ๊ฐ๋ฑ์ ๋์์ ๊ณ ๋ คํด์ผ๋ง ํด์๋ ์ ์๋ ๊ฐ์ฅ ๋ํดํ ๊ฐ๋ฑ(Campbell, 1996)์ผ๋ก ์ด์ ๋ํ ๊น์ ๊ณ ๋ฏผ๊ณผ ์ ๊ทน์ ํด๊ฒฐ๋ฐฉ์์ด
๋ชจ์๋์ด์ผ ํจ์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ํด๋น ๊ณ ๋ฏผ์ ๊ตฌ์ฒด์ ๋์๋ฐฉ์์ด ๋น๊ต์ ๋ง์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ์ ํ์๋
น์๋์ ๋ถ์ผ์์๋ ๋ฏธํกํ ์ค์ ์ด๋ค. ์ฆ, ํ๊ฒฝ์ ๋ณดํธํ๊ณ (์ด์๊ธฐํ์
์์ธ์ ์ ๊ฑฐํ๊ณ ), ์ฌ๊ฐํด์ง ์์ฐ์ฌํด๋ก๋ถํฐ ์ธ๋ฅ๋ฅผ ๋ณดํธํ๋ฉด์ ์ด๋ป๊ฒ ๋์ยท ์ฌํ์ ์๋ฅผ ์ด๋ฃฐ ์ ์์ ๊ฒ์ธ๊ฐ์ ๋ํ ๊ณ ๋ฏผ์ด ์๊ตฌ๋๋ ์์ ์ด๋ค. ์ฌํยท๊ฒฝ์ ์ ์์ธ(๋ฎ์ ์๋์์ค)์ ๋ฐ๋ฅธ ๋์ยท์ฌํ ๊ตฌ์ฑ์์์ ์ทจ์ฝ์ฑ ์
ํ ๋ฑ์ ๊ณ ๋ คํ ์ ์๋์ธต ๋ฐ์ง์ง์ญ์ ๋ํ ๋ฐฉ์ฌ๋์ฑ
์ ์ฐ์ ๊ฐ๊ตฌ ๋ฐ ์ ยท์ฌ์์๋์ง๊ธฐ์ ๊ฐ๋ฐ ํจ๊ณผ์ ์ค์ง์ ์ํ์ ๋ฑ์ ๋ํ ๊ณ ๋ฏผ์ด ์ด์๊ธฐํ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ์๋ก์ด ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ ๊ฐ๋
์์์ ์ ์คํ ์๊ตฌ๋๋ ๋ฐ์ด๋ค.
5. ๊ฒฐ ๋ก
๊ธฐํ๋ณํ๋ก ์ธํ์ฌ ๋๋ ์ด ์ฌ๊ฐํด์ ธ๊ฐ๋ ์์ฐ์ฌํด๋ฅผ ๊ฒช์ผ๋ฉฐ ๋์ยท๊ณต๊ฐ๊ณํ์ ์ ๊ทผ๋ฐฉ๋ฒ์ ํฌํจํ ํฌ๊ด์ ๋์์ ์ค์์ฑ์ด ๊ตญ๋ดยท์ธ์์ ๊ฐ์กฐ๋๊ณ ์๋ค(Kang and Lee, 2006; Kim and Moon, 2007; APFM, 2006; FEMA, 2008 ๋ฑ). ์ด์๊ธฐํ์
๋์ํ๊ธฐ ์ํ ์ฃผ์ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์ต๊ทผ ํ๋ฐํ๊ฒ ์ฐ๊ตฌยท์ ์๋๊ณ ์๋ ์ ํ์๋
น์๋์์์ ์ฐ๊ณ ์์์ ๋ฐฉ์ฌ๊ด๋ จ ํฌ๊ด์ ๋์์ ์ด๋ก ์ ๊ธฐ๋ฐ์ ์ ๊ณตํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ธฐ์กด ๋์๊ณํ๋ถ์ผ์์์ ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ ๊ฐ๋
์
์ฌ์ ๋ฆฝํ๊ณ ์ํ์๋ค. ํนํ, ํ๊ฒฝ๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ๋ถ์ผ์ ๋ชฉํ๋ฅผ ํฌ๊ฒ ํ๊ฒฝ๋ณดํธ(์ด์๊ธฐํ ์์ธ์ ๊ฑฐ)์ ์ด์๊ธฐํ๋ก๋ถํฐ์ ์์ ์ฑ ํ๋ณด๋ก ๋๋๊ณ ์์ ์ฑ ํ๋ณด๋ฅผ ์ํ์ฌ
์ต๊ทผ ๋ฏธ๊ตญ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฒดํ๋๊ณ ์๋ โํ์๋ฅ๋ ฅ์ ์ง๋ ์ง์ญ์ฌํโ๊ฐ๋
์ ๋์
ํ ๊ฒ์ ์ ์ํจ๊ณผ ๋์์ โ๋
ธ์ถ(Exposure)โ๊ณผ โ์ทจ์ฝ์ฑ(Vulnerability)โ์ด๋ผ๋
์ํ๊ด๋ฆฌ ์์๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฒดํํ ๊ฒ์ ์ ์ํ์๋ค. ํ์ง๋ง ์ง์ญ์ฌํยท๋์์ ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ ํ๋ฆฝ์ ์ํด์ ํ๊ฒฝ๊ด๋ จ ๋ชฉํ์ ๋ฌ์ฑ๊ณผ ํจ๊ป ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๋ ๋ค๋ฅธ ์ถ์ธ ๊ฒฝ์ ๋ฐ ์ฌํ๋ถ์ผ์์ ๊ฐ๋ฑยท์ถฉ๋์ ๋ํ ์ ๊ทน์ ๊ณ ๋ ค์ ์ง์ค์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํ๋ค.
ํ๊ฒฝ๊ณผ ๊ฒฝ์ , ์ฌํ์ ๋ชฉํ๋ฅผ ๋์์ ์งํฅํ๋ฉด์ ๋ฐ์ํ๋ ๊ฐ๋ฑ์ ๋ํ ๊ณ ๋ ค์ ์ฐ๊ตฌ๋ ํฌ๊ฒ ๋ ๊ฐ์ง ์ ๊ทผ ์ฃผ์ ๋ฅผ ํตํ์ฌ ๊ตฌ์ฒดํ ๋ ์ ์๋ค. ํ๋๋ ๊ฐ๋ฑ ์์ฒด๋ฅผ ๊ด๋ฆฌํ๊ณ ์กฐ์ ํ๋ ๊ฒ๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ์ฐ๊ตฌ์ด๋ฉฐ, ๋ ๋ฒ์งธ๋
๊ณผ๊ฑฐ์ ํฅ์์ ์ฐ์ฐํ์ง ์๊ณ ํ๊ฒฝ, ๊ฒฝ์ , ์ฌํ ๋ชจ๋ ๋ถ์ผ๋ฅผ ๋ง์กฑ์์ผ์ฃผ๋ ์๋กญ๊ณ ์ฐฝ์กฐ์ ์ด๋ฉฐ, ๊ตฌ์ฒด์ ์ธ ๊ธฐ์ ๊ณผ ์ ๋์ ํด๊ฒฐ์ฑ
์ ์ฐฝ์ถํ๋ ๊ฒ์ด๋ค(Campbell,
1996). ๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ํ์์ฐ๊ตฌ๋ ๊ทธ ํจ์ฉ์ฑ ์ธก๋ฉด์์ ์์ฌ๋ฐ๊ณ ์๋ ๊ณต์ฒญํ๋ ์ํฅํ๊ฐ, ์ฌ์์์ํ์ ๋์ ๊ฐ์ ๊ณผ๊ฑฐ ๊ฐ๋ฑ ์กฐ์ ๋ฐฉ์์์ ๋ฒ์ด๋ ์๋ก์ด ๊ฐ๋ฑ ๊ด๋ฆฌยท์กฐ์ ์ ํ์ ์ ์ํ๊ณ ์๋ ์ ํ์ฐ๊ตฌ(Innes and Booher, 2004) ๋ฑ์ ๋ฐ์ ์์ผ ์ด์๊ธฐํ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ์ฃผ์ ์ ์ฑ
๊ฒฐ์ ๋๊ตฌ๋ฅผ ๋ง๋ จํ๊ณ ์ ์๋ํด์ผ
ํ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ํ ํ์ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ ์ธ์ ์ผ๋ก๋ง ์ธ๊ธ๋๊ณ ์๋ ํ๊ฒฝ๊ด๋ จ ์ฃผ์ ๋ชฉํ๋ฅผ ๊ฒฝ์ ์ ์ฌํ์ ๋ํ ๊ณ ๋ ค ์์์ ๊ตฌ์ฒดํ ์ํฌ ์ ์๋ ๊ตฌ์ฒด์
๊ธฐ์ ๊ฐ๋ฐ์ ์ฃผ๋ ฅํด์ผ ํ๋ค. ํ๊ฒฝ๋ณดํธ(์ด์๊ธฐํ ์์ธ์ ๊ฑฐ)์ธก๋ฉด์ ๊ธฐ์ฌํ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋๋๋ ์ ํ์๋
น์๋์์ ๋ํ ํ๋ฐํ ์ฐ๊ตฌ์ ๋นํ์ฌ ์ด์๊ธฐํ๋ก๋ถํฐ์ ์์ ์ฑ์
ํ๋ณดํ๊ธฐ ์ํ ๋์ยท๊ณต๊ฐ๊ณํ ๊ด๋ จ๋ถ์ผ์ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ค์ ๋ฏธ์งํ๋ค๊ณ ํ๋จ๋๋ค. ๋์ยท์ฌํ์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ยท๋น๋ฌผ๋ฆฌ์ ๊ตฌ์ฑ์์์ ์์ฐ์ฌํด์ ๋ํ โ๋
ธ์ถ(Exposure)โ๊ณผ โ์ทจ์ฝ์ฑ(Vulner-ability)โ์ ์ต์ํํ ์ ์๋ ๊ธฐ์ ยท์ ๋๋ฅผ ์ ํ์๋
น์๋์์ ๊ด๋ จ๋ ๊ธฐ์ ยท์ ๋์์ ์ฐ๊ณ ์์์ ๋ง๋ จํด๋๊ฐ์ผ ํ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ด๋ก ์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์ผ์ ๋์๊ณํ๋ถ์ผ์ ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ ๋๋ ์ง์๊ฐ๋ฅ๊ฐ๋ฐ์ ๊ฐ๋
์ โ์ธ๊ฐ์ค์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ฃผ์(Anthropocen-tricEnvironmentalism)13)โ์ โ์ํ์ค์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ฃผ์(Ecocentric Envir-onmentalism)โ ์ฌ์ด์ ์ค๋์ ์์น๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ๊ณ ์๋ค(Campbell, 1996).
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ ์ํ ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๊ฐ๋
์ด ๊ธ์ง์ โ์ํ์ค์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ฃผ์โ ํ๊ฒฝ์ด๋๋จ์ฒด์ธ โ์ด์คํผ์คํธ(Earth First!)โ14)๊ฐ ์๊ฐํ๋ ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ ๊ฐ๋
๊ณผ ๊ฐ์ ์ ์๋ฏ์ด ์ง์๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๊ฐ๋
์ ์ง๊ตฌ์ ํ๊ฒฝ์ ๊ฑฑ์ ํ๋ ๋ชจ๋ ํ๋ฌธ๋ถ์ผ์ ํ๊ณ์ ๋ฐ๋ผ ๋ค๋ฅผ ์ ์์์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ธ์ ํ๋
๋ฐ์ด๋ค. ๋ค๋ง ์ง๋์น ์ธ๊ฐ์ค์ฌ์ ์ฌ๊ณ ๋ ์ธ๋ฅ๋ฌธ๋ช
ยท๊ธฐ์ ๋ง๋ฅ์ฃผ์๋ก ์ด์ด์ ธ ํ๊ฒฝ์ ๋ณดํธํ๊ณ ์ด์๊ธฐํ๋ก๋ถํฐ ์ฐ๋ฆฌ์ ์์ ์ฑ์ ํ๋ณดํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๊ณผํยท๊ณตํ์ ๊ธฐ์ ๊ฐ๋ฐ์ ์น์คํ๋๋ก ๊ฐ์ ํ ์ ์๋ค. ํ์ง๋ง ๊ณผํยท๊ธฐ์ ๊ฐ๋ฐ๋ง์ผ๋ก๋ ๋์ยท์ฌํ์ ๊ณต์ ์ฑ๊ณผ ๊ณตํ์ฑ์ ๋ด๋ณดํ ์ ์๋ค๋ ๊ฒ15)์ด 20์ธ๊ธฐ ๊ธ๊ฒฉํ ๊ณผํยท๊ธฐ์ ๋ฐ๋ฌ์ ์๋๋ฅผ ๊ฒช์ ์ธ๋ฅ์ ๊ฒฝํ์ด๋ฏ๋ก ์ด์ ๋ํ ์ฃผ์๊ฐ ํ์ํ๋ค. ์ด์๊ธฐํ ์๋๋ฅผ ๋ง์ดํ์ฌ ๋ณด๋ค ๊ฑด๊ฐํ๊ณ ์์ ํ๋ฉฐ ๊ฒฝ์ ์ ์ผ๋ก ํ์๋กญ๊ณ ๊ณต์ ํ ๋์ยท์ฌํ๋ฅผ ์ด๋ค๊ฐ๋ ๊ณผ์ ์์์ ๊ณผ๊ฑฐ์ ๊ฒฝํํ์ง ๋ชปํ๋ ์๋กญ๊ณ ๋ค์ํ ๊ฐ๋ฑ์ด ์์๋๊ณ ์๋ค. ์์๊ฐ๋ฅํ ๋ชจ๋ ๊ฐ๋ฑ์ ํ๋ฉดํํ๊ณ ์ด๋ค์ ๋ํ ์ง์ค์ ํ ๋ก ๊ณผ
๊ฐ๋ฑ์ ํด์ํ๊ธฐ ์ํ ์ ๋ฐฉ์์ ์ด๊ณ ๊ตฌ์ฒด์ ์ธ ๋
ธ๋ ฅ์ด ์ ์คํ ์์ ์ด๋ค.